11 september 2025 - door VLEVA team
Het politieke jaar in de EU is opnieuw begonnen. Gisteren hield Commissievoorzitter Ursula von der Leyen haar jaarlijkse beleidsverklaring, de “State of the Union”, in het Europees Parlement in Straatsburg. Ze keek terug op de belangrijkste verwezenlijkingen van de afgelopen 12 maanden en kondigde haar prioriteiten en plannen voor het komende jaar aan. Haar focus lag op veiligheid, defensie en competitiviteit. De rode draad in de toespraak? Europa moet onafhankelijker worden.
In deze blog zet VLEVA alle thema’s en initiatieven voor jou op een rij.
In haar speech benadrukt Commissievoorzitter Von der Leyen dat Europa in essentie een vredesproject is. Maar in een wereld van imperialistische oorlogen en een nieuwe wereldorde gebaseerd op macht, moet een nieuw Europa ontstaan.
Daarbij moet Europa zijn veiligheid en defensie in eigen handen nemen. De laatste jaren heeft de EU historische vooruitgang geboekt om een échte Europese defensie-unie uit te bouwen. Eerder dit jaar lanceerde de EU initiatieven zoals het ReArm Europa Plan/Paraatheid 2030 om onze defensiecapaciteiten te versterken. Al 19 lidstaten dienden een aanvraag in bij de Commissie voor het nieuwe “Security Action For Europe” of SAFE-instrument om gezamenlijk te lenen voor defensie-investeringen. Volgens de voorlopige toewijzing zal ook België 8,34 miljard euro aan leningen via SAFE krijgen.
De oostflank van Europa beschermt alle Europeanen tegen de Russische dreiging. Daarom moeten we die versterken via de Eastern Flank Watch. Denk maar aan het voorzien van onafhankelijke strategische middelen, realtime ruimtebewaking, drones, etc. Dit vormt de basis voor de geloofwaardigheid van onze Europese defensie.
Von der Leyen wil een duidelijk stappenplan op de volgende Europese Raad voorleggen om nieuwe gezamenlijke defensieprojecten op te zetten. Met heldere doelstellingen voor 2030 moeten we een Europees defensiesemester tot stand brengen. Tot slot benadrukt ze dat een grotere en sterkere Unie een veiligheidsgarantie is voor ons allen. De toekomst van kandidaat-lidstaten Oekraïne, Moldavië en de Westelijke Balkan ligt in onze Unie.
Eastern Flank Watch-initiatief
Routekaart voor de defensiegereedheid van de EU en het Europees Semester voor defensie
Met tot nu toe bijna €170 miljard aan militaire en financiële steun heeft niemand meer bijgedragen aan Oekraïne dan de EU. Maar er is meer nodig. Meer druk op Rusland, meer sancties met het negentiende pakket binnenkort, sneller uitfaseren van Russische fossiele brandstoffen, etc. En niet de Europese belastingbetaler, maar Rusland moet deze oorlog betalen. Daarom wil de Commissie werk maken van een nieuwe oplossing om de oorlogsinspanningen en het herstel van Oekraïne te financieren met bevroren Russische activa.
Met het nieuwe programma Kwalitatief Militair Voordeel wil de Commissie investeren in de capaciteiten van het Oekraïense leger, bv. met drones. De EU moet zijn industriële kracht gebruiken om Oekraïne te helpen in deze drone-oorlog. Daarom zal Europa €6 miljard van de ERA-leningen (Extraordinary Revenue Acceleration Initiative) vervroegd ter beschikking stellen en een drone-alliantie aangaan met Oekraïne. Tot slot staat een coalitie van 26 bereidwillige landen klaar om deel te nemen aan een beveiligingsmacht in Oekraïne of daar financieel aan bij te dragen in het geval van een staakt-het-vuren.
Kwalitatief Militair Voordeel
Wat er in Gaza gebeurt, raakt het geweten van de hele wereld en is onaanvaardbaar. Von der Leyen erkent het gebrek aan een eensgezind Europees standpunt en benoemt duidelijke pogingen van Israël om de tweestatenoplossing te ondermijnen. De EU heeft eerder voorgesteld om de Horizon-financiering aan Israël gedeeltelijk op te schorten, maar vond daarvoor geen meerderheid bij de lidstaten. Om de impasse te doorbreken, stelt Von der Leyen een pakket maatregelen voor om de toekomstige koers te bepalen.
Bilaterale steun aan Israël opschorten & betalingen stopzetten.
Sancties op "extremistische" Israëlische ministers en gewelddadige kolonisten op de Westelijke Jordaanoever.
Gedeeltelijke opschorting van de associatieovereenkomst voor handel met Israël. Von der Leyen erkent dat het moeilijk zal zijn om hiervoor een meerderheid bij de lidstaten te vinden. Ze roept iedereen op om zijn verantwoordelijkheid te nemen.
Palestijnse donorgroep oprichten om de heropbouw van Gaza te helpen financieren. Dit gaat om een internationale inspanning met regionale partners.
De bescherming van onze externe grenzen is belangrijk voor de veiligheid van alle Europeanen. De Commissie stelt een verdrievoudiging van het budget voor migratie en grensbeheer voor in het volgende Meerjarig Financieel Kader (MFK) 2028-2034. Von der Leyen hamert op een akkoord over het eerder dit jaar aangekondigde gemeenschappelijk terugkeerbeleid. Daarnaast wijst ze op het uitvoeren van het afgesproken asiel- en migratiepact zodra het in werking treedt. Er is ook een nieuw sanctieregime nodig dat mensensmokkelaars en mensenhandelaars op de korrel neemt.
Nieuw sanctieregime tegen mensensmokkelaars en -handelaars
Wijziging van de verordening over de Europese grens- en kustwacht
Nieuwe regels ter bestrijding van georganiseerde misdaad
Herziening van de verordening over het Agentschap van de Europese Unie voor samenwerking op het gebied van rechtshandhaving (Europol)
Europa stond deze zomer letterlijk in brand. Van het Zuiden tot het Oosten, we moeten investeren om de risico’s van klimaatverandering te beperken. Solidariteit blijft daarbij onmisbaar, zoals de brandweerdiensten bewezen die andere lidstaten deze zomer te hulp schoten. Von der Leyen kondigt een nieuw “Europees knooppunt voor brandbestrijding” aan in Cyprus, dat ook steun kan bieden aan onze buren in de regio.
Nieuw Europees knooppunt voor brandbestrijding
Europees klimaataanpassingsplan
Respect voor de rechtsstaat is een absolute voorwaarde voor de toekenning van Europese fondsen, ook in de volgende begroting. De toename van informatiemanipulatie en desinformatie leidt tot verdeeldheid en is een bedreiging voor onze democratie. Daarom zal de Commissie een nieuw EU Democracy Shield voorstellen en een nieuw “Europees Centrum voor democratische veerkracht” oprichten.
Ook traditionele media worden met deze uitdagingen geconfronteerd. Toch mogen we het belang van onafhankelijke media niet onderschatten voor onze democratie en het aankaarten van corruptie. Daarom kondigt Von der Leyen een nieuw programma aan voor veerkrachtige media om onafhankelijke journalistiek en mediageletterdheid te ondersteunen. Ook zal in de volgende begroting de financiering voor media aanzienlijk verhoogd worden. Want een vrije pers is de ruggengraat van elke democratie.
Von der Leyen kijkt ook kritisch naar de impact van sociale media op kinderen. Naar het voorbeeld van Australië, waar kinderen niet langer ongelimiteerde toegang tot sociale media hebben, vraagt ze een panel van experts om advies te geven voor een Europese aanpak. Ze benadrukt daarbij dat ouders, en niet algoritmes, hun kinderen moeten opvoeden.
Europees schild voor de democratie
Nieuw Europees centrum voor democratische veerkracht
Wetgeving voor digitale rechtvaardigheid (Digital Fairness Act)
Programma voor mediaveerkracht
Anticorruptiestrategie
Actieplan tegen cyberpesten
Het zijn turbulente tijden voor Europa: de industrie slaakt noodkreten en geopolitieke spanningen nemen toe. De rode draad in de toespraak: Europa moet onafhankelijker worden. Het concurrentievermogen van de Europese industrie moet omhoog, onder meer via investeringen in digitale en schone technologie. Daarom werkt Europa aan een ambitieus fonds voor concurrentievermogen, en een nieuw Horizon Europe-programma voor onderzoek en innovatie.
De Commissie pakt de knelpunten uit het Draghi-rapport aan: van energie en kapitaal tot investeringen en vereenvoudiging. De voorbije maanden lanceerde ze al verschillende omnibuspakketten om de concurrentiekracht van sectoren te versterken. Nieuwe pakketten volgen, onder meer voor digitalisering en militaire mobiliteit, om ondernemen in Europa eenvoudiger te maken. Innovatieve bedrijven krijgen steun via het 28e regime, de spaar- en investeringsunie en een digitale euro. Voor jonge groeibedrijven in sleuteltechnologiegebieden werkt de Commissie samen met private investeerders aan het Scale-up Europe-fonds.
Von der Leyen geeft toe dat het wegwerken van barrières in de interne markt te traag gaat. Die wegnemen zou een grote impact hebben op de Europese groei. De domeinen die Enrico Letta in zijn rapport identificeerde - van kapitaal tot energie en telecommunicatie - worden met een routekaart voor de interne markt aangepakt. Concreet zal de Commissie politieke deadlines invoeren om ervoor te zorgen dat de lidstaten tegen 2028 vooruitgang boeken.
“Willen we een concurrerende economie, dan moeten we werknemers weerbaar maken.” De Commissie zal daarom met een voorstel voor een Quality Jobs Act komen en een ambitieuze strategie tegen armoede uittekenen. Er komen ook een aantal pakketten rond een betaalbaar leven en de kosten van het levensonderhoud.
Fonds voor concurrentievermogen, inclusief groter budget voor Horizon Europe
28e regime
Europese innovatiewet
Scale-up Europe-fonds
Routekaart tot en met 2028 voor de interne markt
Omnibus over digitalisering
Omnibus over militaire mobiliteit
Wetgeving voor hoogwaardige banen
Initiatief voor de overdraagbaarheid van vaardigheden
EU-strategie tegen armoede
Pakketten rond een betaalbaar leven en de kosten van levensonderhoud
“Een Europese AI is essentieel voor onze toekomstige onafhankelijkheid.” Daarom wil Von der Leyen fors investeren in digitale technologie. Belangrijke pijlers zijn de nieuwe wetgeving rond cloud en AI, de uitbouw van AI-gigafabrieken en de ontwikkeling van kwantumtechnologie.
De cleantechsector moet in Europa blijven. Daarom dringt Von der Leyen aan op een snellere uitvoering van de Clean Industrial Deal. Investeerders willen immers zekerheid dat er vraag is naar Europese schone producten. Leidende markten spelen daarbij een sleutelrol. Aan de aanbodzijde lanceert de Commissie een Battery Booster-pakket. Aan de vraagzijde komt er bij overheidsopdrachten een ‘made in Europe’-criterium om Europees industrieel leiderschap in schone technologie te versterken.
Von der Leyen wil de wetgeving rond circulaire economie versnellen en vooruitgang boeken in sectoren die daar klaar voor zijn. Voor strategische sectoren en technologieën plant de Commissie een Industrial Accelerator Act (eerder aangekondigd als Industrial Decarbonisation Accelerator Act). Het doel is helder: toonaangevende markten creëren voor circulaire en schone producten die zorgen voor jobs en investeringen in Europa.
Wetgeving over cloud- en AI-ontwikkeling
Quantum Sandbox
Battery Booster-pakket
Made in Europe-criterium bij overheidsopdrachten
Wetgeving op het gebied van circulaire economie
Wetgeving voor een industrieaccelerator
Nieuw, langetermijn-handelsinstrument dat de aflopende vrijwaringsmaatregelen voor staal moet vervangen
Von der Leyen blijft trouw aan de Europese Green Deal. Volgens haar liggen we op koers om tegen 2030 de uitstoot met minstens 55% te verminderen. Ze houdt ook vast aan haar nieuwe doel om in 2040 de CO₂-uitstoot met 90% te reduceren. De overgang naar een duurzame, klimaatneutrale economie moet tegelijk mensen ondersteunen en de industrie versterken. Daarom zet de Commissie in op extra publieke en private investeringen, een Sociaal Klimaatfonds en een uitbreiding van de koolstofgrenstaks.
Een veerkrachtige, rechtvaardige en duurzame economie vraagt betaalbare energie. Von der Leyen wil daarom meer hernieuwbare energie op eigen bodem - met kernenergie als noodzakelijke pijler. Tegelijk moet onze netwerkinfrastructuur sterker worden en vergunningen sneller afgeleverd worden. Een nieuw netwerkpakket moet daar een antwoord op bieden. Tot slot lanceert Von der Leyen het nieuwe initiatief Energy Highways om de grootste knelpunten in onze energie-infrastructuur één voor één weg te werken.
Nieuw netwerkpakket
Nieuw initiatief over energiesnelwegen
Huisvesting blijft een brandend thema in Europa. Voor steeds meer Europeanen is wonen een bron van zorgen: de prijzen zijn de afgelopen tien jaar met meer dan 20% gestegen, terwijl het aantal bouwvergunningen fors daalde. Dat maakt wonen voor veel groepen onbetaalbaar. Ursula von der Leyen kondigt daarom het eerste Europese plan voor betaalbare huisvesting aan. Dat plan moet zorgen voor betaalbare, duurzame en kwalitatieve woningen. Er komt ook een wetgevend initiatief rond kortetermijnverhuur en een eerste Europese top over huisvesting. Op die manier wil de Commissie samen met lidstaten en lokale besturen de wooncrisis aanpakken.
Europees plan voor betaalbare huisvesting
Wetgevingsinitiatief over kortetermijnverhuur
EU-top over huisvesting
Strategie voor ultraperifere regio's
Agenda voor steden
Europa zet sterk in op zijn automobielindustrie, een sector die voor miljoenen banen zorgt. Eerder dit jaar kreeg de sector meer flexibiliteit om de klimaatdoelen voor 2025 te halen, en dat levert nu al resultaat op. Tegelijk werkt de Commissie aan de herziening van de doelstellingen voor 2035, met technologische neutraliteit als uitgangspunt. Von der Leyen ziet een duidelijke uitdaging: miljoenen Europeanen willen een betaalbare auto van Europese makelij. Daarom investeert de EU in kleinere en betaalbare modellen, niet alleen voor de eigen markt maar ook als antwoord op de stijgende wereldwijde vraag.
Samen met de industrie kondigt ze een nieuw initiatief aan: een Europese elektrische auto. Die moet ecologisch, economisch en Europees zijn. Zo blijft de productie in eigen handen en wordt de markt niet overgelaten aan China of anderen. De toekomst van de auto is elektrisch, en die toekomst wil Europa zelf bouwen.
Initiatief voor kleine betaalbare auto’s
Europa voorziet in voedsel van hoge kwaliteit aan betaalbare prijzen, geproduceerd door landbouwers en vissers. Deze sector vormt de sleutel tot voedselzekerheid, maar staat onder druk door hoge kosten, administratieve lasten en oneerlijke concurrentie. Om dat te verhelpen, vereenvoudigt de EU het gemeenschappelijk landbouwbeleid, voorziet zij inkomenssteun in de volgende begroting en laat zij aanvulling toe met nationale en regionale budgetten. Eerlijke concurrentie en een gelijk speelveld zijn daarbij cruciaal. In de handelsovereenkomst met Mercosur zijn daarom waarborgen opgenomen, aangevuld met financiële steun indien nodig.
De EU wil ook de positie van landbouwers in de voedselketen versterken: landbouwers hebben recht op een eerlijke prijs en een eerlijk inkomen. Daarom volgt een evaluatie van de regels rond oneerlijke handelspraktijken, met extra actie waar nodig. Ten slotte verhoogt de EU het promotiebudget om de nieuwe campagne “Koop voedsel uit Europa” te lanceren. Daarmee wil Europa wereldwijd uitdragen dat Europees voedsel niet alleen veilig en duurzaam is, maar ook het beste ter wereld.
Evaluatie en herziening van de wetgeving over oneerlijke handelspraktijken
Initiatief voor generatievernieuwing in de landbouw
Verhoging promotiebudget, inclusief nieuwe campagne “Koop voedsel uit Europa”
Veeteeltstrategie, inbegrip van aspecten voor dierenwelzijn
Omnibus over voedsel
Oceaanwet
Von der Leyen benadrukt dat de Verenigde Staten de belangrijkste handelspartner van de EU blijven, met een jaarlijkse export van meer dan €500 miljard en miljoenen Europese banen die daarvan afhankelijk zijn. Om markttoegang voor Europese bedrijven te verzekeren, sloot de EU deze zomer een handelsakkoord met de VS. Volgens Von der Leyen levert dat akkoord Europa de best mogelijke deal op, omdat Europese bedrijven hierdoor gunstiger behandeld worden dan sommige van hun concurrenten die hogere Amerikaanse heffingen betalen.
Ze benadrukt tegelijk dat Europa zijn eigen koers blijft bepalen. Of het nu gaat om milieu- of digitale regels, de EU stelt zijn eigen normen vast en neemt zijn eigen beslissingen. Het akkoord met de VS moet vooral stabiliteit brengen in de handelsrelaties, in een wereld waar spanningen met landen als China en Rusland toenemen. Daarom wil de EU sterker inzetten op diversificatie en nieuwe partnerschappen: bilaterale akkoorden met landen als Mexico en Mercosur, een historisch akkoord met India nog dit jaar, en samenwerking met gelijkgestemde landen in formaties zoals The Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (CPTPP). Zo worden de toeleveringsketens versterkt, afhankelijkheden verminderd en onze economische veiligheid vergroot.
Coalitie van gelijkgestemde landen
Nieuw pact voor het Middellands zeegebied
Mededeling nieuwe strategische EU-India agenda
Europa moet vooruitgang boeken waar anderen terugvallen. Wetenschap speelt daarin een sleutelrol: ze kent geen grenzen, geen paspoort en geen politieke kleur en geldt als een van de meest waardevolle middelen ter wereld. Om talent aan te trekken en te houden, lanceert de Commissie een ‘Kies Europa-pakket’ van €500 miljoen voor onderzoekers en wetenschappers.
Daarnaast wil Europa een voortrekkersrol opnemen in de wereldwijde gezondheidszorg. We staan aan het begin van een nieuwe gezondheidscrisis, waarin desinformatie de strijd tegen ziekten zoals mazelen en polio bemoeilijkt. Daarom kondigt de EU een nieuw initiatief voor wereldwijde veerkracht op gezondheidsgebied aan.
Kies Europa-pakket van 500 miljoen euro
Nieuw initiatief voor wereldwijde veerkracht op gezondheidsgebied
Mededeling over humanitaire hulp
Commissievoorzitter Von der Leyen focuste in haar State of the Union vooral op veiligheid, defensie en competitiviteit. Ze pleit daarbij voor eenheid en samenwerking tussen de pro-Europese democratische krachten. Alleen samen kunnen we werken aan echte hervormingen die noodzakelijk zijn, zoals het overstappen naar een gekwalificeerde meerderheid in plaats van unanimiteit in bepaalde domeinen. Zo kan de Unie sneller vooruit en resultaten boeken voor de Europeanen.
Tegelijk legde ze de nadruk op blijvende steun aan Oekraïne, sancties voor Israël, een sterkere Unie via uitbreiding en het beschermen van onze sociale rechten. Betaalbare huisvesting, armoedebestrijding en kansen voor jongeren zijn volgens haar even belangrijk voor het vertrouwen van de Europeanen.
Wouter Beke, Europees Parlementslid (EPP):
Een pro-Europese, democratische meerderheid blijft de enige die resultaten kan leveren.
Duidelijke taal over Oekraïne en een Europese defensie-unie.
Eindelijk een duidelijke lijn over Gaza met concrete sancties om het doden te stoppen.
Veel aankondigingen rond competitiviteit, maar ik blijf wat op mijn honger zitten.
Europa zal voortouw nemen in een coalitie van gelijkgezinde landen om het mondiale handelssysteem te hervormen.
Assita Kanko, Europees Parlementslid (ECR):
“Een centrumrechtse meerderheid is mogelijk in het Europees Parlement. Een meerderheid die de bureaucratie zal verminderen. Een meerderheid die onze burgers zal beschermen. Een meerderheid die onze privésector de ruimte geeft om te innoveren.”
Mensen maken zich zorgen over transparantie, veiligheid, respect voor Europese waarden, een sterkere stem op het internationale toneel, bescherming van hun bedrijven, rechtvaardigheid en wetshandhaving, een realistisch migratiebeleid.”
Sara Matthieu, Europees Parlementslid (Greens/European Free Alliance) over de EU-VS-handelsdeal:
“Een akkoord tekenen dat vooral de Amerikaanse wapen- of olie-industrie rijker maakt en onze regelgeving mogelijk uitlevert aan de oligarchen van Big Tech is onaanvaardbaar. Dit is geen handelsverdrag, het is een daad van onderwerping, vermomd als samenwerking. Het verraadt onze landbouw, ondermijnt onze sociale normen en milieustandaarden en maakt Europa compleet afhankelijk van de VS inzake energie en defensie.”
Tom Vandendriessche, Europees Parlementslid (Patriots for Europe)
“Onze bedrijven worden versmacht door overregulering. Onze gezinnen lijden onder de torenhoge energiekosten."
"We moeten radicaal van koers veranderen: geen massamigratie, geen Green Deal en geen Europese uitverkoop."
Kris Van Dijck, Europees Parlementslid (ECR):
“Kernenergie wordt expliciet genoemd als noodzakelijke pijler. Goed nieuws: dat bevestigt de onmisbare rol van nucleaire energie in de energietransitie.
"De Commissie houdt vast aan haar 90% CO2-reductiedoelstelling tegen 2040. Dit is economisch en technisch onhaalbaar voor onze industrie zolang cruciale technologieën zoals kleine modulaire reactoren nog minstens 15 jaar nodig hebben om uit te rollen."
"Veel nieuwe aankondigingen rond competitiviteit. Mooie woorden, maar het is nu tijd om de daad bij het woord te voegen en onze bedrijven zuurstof te geven."
Hilde Vautmans, Europees Parlementslid (Renew Europe)
“De State of the Union van voorzitter Von der Leyen zette de juiste prioriteiten: een gezamenlijk Europees defensieplan, het doorbreken van interne barrières op onze markt, en meer slagkracht in energie, telecom en technologie.
Wat ontbrak vandaag is een plan voor de hervorming van onze Unie zelf. Zolang we vasthangen aan nationale veto’s en geen rechtstreeks verkozen Commissievoorzitter hebben, zullen die grote plannen moeilijk van de grond komen.”
Website State of the Union 2025
.png)
