11 september 2025 - door Hazel Tyssen
Na jaren onderhandelen legde de Europese Commissie op 3 september het langverwachte en veelbesproken handelsakkoord met het Mercosur-blok op tafel ter goedkeuring. Daarmee zet de EU een stevige stap in het diversifiëren van haar handelsrelaties.
Het akkoord creëert de grootste vrijhandelszone ter wereld, goed voor een markt van 750 miljoen consumenten
Een vrijwaringsclausule en duurzaamheidsgarantjes beschermen de Europese landbouwsector
De reacties blijven verdeeld: exporteurs zien nieuwe groeikansen, terwijl landbouw- en milieu-organisaties zich grote zorgen maken
Parallel werd ook het handelsakkoord met Mexico vernieuwd
Eindelijk ligt ze op tafel: de EU-Mercosur-partnerschapsovereenkomst (EMPA). Met dit akkoord vormen de EU en de Zuid-Amerikaanse douane-unie van Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay samen de grootste vrijhandelszone ter wereld. Goed voor 750 miljoen consumenten en een economisch blok dat bijna een kwart van de wereldeconomie vertegenwoordigt.
De onderhandelingen, gestart in 1999, kende een hobbelig parcours: zorgen over landbouw en milieu, interne verdeeldheid en politieke wendingen zorgden keer op keer voor vertraging. In 2019 werd een eerste resultaat geboekt: het handelsluik met afspraken over tarieven en markttoegang werd afgerond. Enkele bredere politieke afspraken bleven nog uit tot eind 2024, toen na 25 jaar onderhandelen het volledige partnerschap werd beklonken. Een belangrijk wapenfeit voor Ursula von der Leyen in haar tweede ambtstermijn.
Op 3 september legde de Commissie de deal, na grondige linguïstische en juridische controles, voor aan de Raad en het Europees Parlement ter goedkeuring.
Vandaag stoten Europese bedrijven in Mercosur nog op torenhoge invoerrechten. Zo gelden bijvoorbeeld zware tarieven op auto’s (35%), chemische producten (18%), kledij (35%), geneesmiddelen (tot 14%) en chocolade (20%). Het gevolg: Europese producten zijn er duur en vaak minder concurrerend.
Met de nieuwe overeenkomst verdwijnen tarieven op 91% van de EU-export. Volgens schattingen kan de Europese export naar de Mercosur-landen daardoor met 39% toenemen, terwijl agrofood zelfs bijna 50% groei mag verwachten. En meer export betekent meer werkgelegenheid en economische groei in Europa.
Het akkoord opent de Mercosur-markt op nieuwe manieren voor Europese bedrijven:
Wegnemen van niet-tarifaire belemmeringen voor goederen
Markttoegang voor diensten en investeringen
Eenvoudigere vestiging van Europese bedrijven in Mercosur
Gelijke toegang tot overheidsopdrachten
Specifieke aandacht voor kmo’s door transparantere regels en eenvoudigere procedures
Toegang tot kritieke grondstoffen en belangrijke waardeketens, essentieel voor strategische en duurzame investeringen
De EU-Mercosur-overeenkomst gaat verder dan pure handel en behoort tot de meest ambitieuze akkoorden op het vlak van duurzaamheid.
Het akkoord garandeert dat klimaat- en milieustandaarden beschermd blijven. Het koppelt verplichtingen aan het Klimaatakkoord van Parijs, legt concrete doelen vast om ontbossing tegen te gaan en voorziet een EU-fonds voor de groene en digitale transitie. Ook arbeidsrechten, maatschappelijk verantwoord ondernemen, voedselveiligheid, dierenwelzijn en de bestrijding van antimicrobiële resistentie krijgen een stevige impuls.
Daarnaast versterkt de deal de politieke dialoog en breidt de samenwerking uit naar cruciale terreinen zoals migratie, digitale economie, onderzoek en onderwijs, mensenrechten, milieubescherming, oceaanbeheer en de strijd tegen terrorisme, witwassen en cybercriminaliteit.
Een vrijhandelsakkoord en de afschaffing van tarieven werken in beide richtingen. Vanuit de landbouwsector leeft al jaren de vrees dat een instroom van goedkope producten de Europese markten onder druk zet.
Om die zorgen weg te nemen voorziet de Commissie in een reeks garanties om kwetsbare sectoren te beschermen:
Beperkte importquote: voor o.a. rundvlees, gevogelte, suiker en honing
Bescherming van streekproducten: meer dan 340 GI’s beschermd tegen imitatie
Strenge voedselveiligheidsnormen: extra audits en controles in derde landen
Afstemming van productienormen: onder meer voor pesticiden
Financieel veiligheidsnet van 6,3 miljard euro binnen het MFK ter ondersteuning van landbouwers bij eventuele negatieve effecten
Het meest opvallend is de vrijwaringsclausule: beide partijen kunnen ingrijpen als importen hun markten ernstig schaden. Om gebruik te maken van dit recht, moeten deze clausules in de overeenkomst officieel omgezet worden in EU-wetgeving. De Commissie voegt daarom een apart document toe met een verbintenis tot:
verscherpt toezicht
volledige transparantie, met halfjaarlijkse rapportering aan EP en Raad
snelle voorlopige maatregelen binnen 21 dagen in dringende gevallen
onderzoeken zodra de invoer met 10% stijgt én de prijzen minstens 10% lager liggen dan de Europese marktprijzen
Dit document zal vervolgens worden omgezet in een officieel wetsvoorstel.
Voor Europese bedrijven opent Mercosur een markt van maar liefst 295 miljoen consumenten. Tot nu toe was dit het enige grote blok in Latijns-Amerika zonder preferentiële deal met de EU. Dat voelen Europese bedrijven via torenhoge invoerrechten, omslachtige procedures en afwijkende normen.
Toch is de EU vandaag al de tweede handelspartner van Mercosur, na China en vóór de VS. Omgekeerd staat Mercosur op plaats tien van de EU-handelspartners. Met een verwachte exportstijging van 39% belooft het akkoord dan ook een stevige hefboom voor de export en de concurrentiekracht van Europese bedrijven in Latijns-Amerika. Zeker nu de geopolitieke spanningen, concurrentie van China en de handelsoorlog met de VS de EU dwingen haar economische banden te verbreden.
Commissievoorzitter Von der Leyen verwoord het belang van de deal als volgt:
“Onze overeenkomst met Mercosur is een belangrijke mijlpaal voor de economische toekomst van de EU. We blijven onze handel diversifiëren, nieuwe partnerschappen bevorderen en nieuwe zakelijke kansen creëren. EU-bedrijven en de agrovoedingssector in de EU zullen onmiddellijk de vruchten plukken van lagere tarieven en lagere kosten, wat zal bijdragen tot economische groei en het scheppen van banen. De EU is al het grootste handelsblok ter wereld en deze overeenkomsten zullen deze positie versterken.”
Ook Vlaanderen voelt dat belang scherp aan. Met een uitvoer die meer dan 90% van het bbp vertegenwoordigt, is Vlaanderen een van de meest open economieën van Europa. Mercosur is vandaag de achtste handelspartner van ons land buiten de EU, goed voor een jaarlijkse export van 4,5 miljard euro en een handelsoverschot van bijna 2 miljard.
Het zijn vooral kmo’s die hier het verschil maken: 1.300 Vlaamse bedrijven exporteren al naar Mercosur en ondersteunen samen 37.000 jobs. Voor sectoren die nu al sterk aanwezig zijn zoals chemie, farma, transportmateriaal, machineonderdelen, elektronica en voeding, betekent de afbouw van de hoge Mercosur-tarieven een directe boost in competitiviteit en groeikansen.
Het belang van het akkoord wordt onderschreven door het Vlaamse bedrijfsleven:
VLEVA-lid Agoria stelt: “In een tijd van geopolitieke turbulentie, met protectionistische grillen vanuit het Westen, hybride oorlogsvoering vanuit Rusland en strategische druk uit het Oosten, is de ratificatie van het EU-Mercosur-akkoord geen luxe, maar een existentiële voorwaarde voor de toekomst van de Europese en Belgische technologische industrie.”
Voka en Unizo (VLEVA-leden) voegen daaraan toe: “Het sluiten van dit akkoord is niet enkel een lichtpunt, maar markeert een duidelijke trendbreuk met de recente golf van protectionisme. Wij roepen de bevoegde autoriteiten in ons land en de Europarlementsleden dan ook op een constructieve en toekomstgerichte houding aan te nemen. Vrijhandel is geen luxe, maar een economische noodzaak. Mislukken is geen optie.”
Net als tijdens de jarenlange onderhandelingen stuit het akkoord opnieuw op verdeeldheid, waardoor het pad naar volledige goedkeuring van de EU-Mercosurdeal nog hobbelig is.
Voor landbouw- en milieuorganisaties vormen de bijkomende clausules geen garantie op daadwerkelijke uitvoering of bijsturing. Ze blijven dan ook fel gekant tegen het akkoord. Boeren vrezen oneerlijke concurrentie door goedkope producten uit Mercosur die niet aan EU-normen voldoen, terwijl milieuorganisaties waarschuwen voor ontbossing en onvoldoende garanties voor klimaat- en duurzaamheidsdoelen. Die tegenstand vertaalt zich ook in verdeeldheid binnen de Raad en het Europees Parlement.
Om het akkoord in de Raad goed te keuren, is een meerderheid nodig van minstens 15 van de 27 lidstaten, die samen minstens 65% van de EU-bevolking vertegenwoordigen. Historische tegenstanders zoals Frankrijk en Italië zien de extra waarborgen als een stap vooruit, maar het is nog onzeker of ze hun blokkering bij de stemming zullen opheffen. Polen heeft al aangegeven tegen te stemmen.
België zal zich vermoedelijk onthouden. In Franstalig België overheerst de schrik voor negatieve landbouwgevolgen, terwijl Vlaanderen de voordelen voor de industriële sector ziet. Toch voelt ook Vlaanderen de druk van Boerenbond (VLEVA-lid), dat het akkoord een grote bedreiging voor de Europese landbouw noemt en oproept tot afwijzing.
Mexico is al decennialang een belangrijke handelspartner van de EU, met een akkoord dat dateert uit 2000. Het land is de tweede grootste handelspartner van de EU in Zuid-Amerika, goed voor meer dan 70 miljard euro aan goederen- en dienstenexport en 630.000 jobs in Europa. Deze samenwerking wordt nu naar een hoger niveau getild in het gemoderniseerd globaal EU-Mexico-akkoord (MGA).
Het nieuwe akkoord tilt deze samenwerking naar een hoger niveau.
Afschaffen van invoertarieven op producten zoals kaas, gevogelte, varkensvlees, pasta, appels, confituur, chocolade en wijn
Vereenvoudigde procedures zorgen voor efficiëntere handel
Het aantal beschermd iconische producten met Geografische Aanduiding (GI) stijgt naar 568
Strategische materialen zoals fluorspar, bismut en antimoon worden makkelijker toegankelijk, cruciaal voor Europese chemie, farmaceutica, staal-, glas- en keramiekindustrie.
Zowel de deal met Mercosur (EMPA) als die met Mexico (MGA) moeten nu apart worden goedgekeurd door het Europees Parlement én de Raad, én vervolgens door alle nationale parlementen van de lidstaten. Pas daarna kunnen ze officieel in werking treden.
Om dit proces te versnellen, splitst de Europese Commissie de teksten op in twee delen:
Het volledige partnerschapsakkoord (EMPA voor Mercosur, MGA voor Mexico) bevat zowel politieke afspraken als regels over handel en investeringen. Het is een gemengd akkoord, met bevoegdheden voor zowel de EU als de lidstaten. Daarom moet dit akkoord worden goedgekeurd door de EU én door alle nationale parlementen.
Een tijdelijk handelsakkoord (Interim Trade Agreement of iTA) dekt enkel de onderdelen waar de EU alleen over mag beslissen. Dit kan sneller door het Europees Parlement en de Raad worden goedgekeurd.
Dankzij deze tijdelijke akkoorden kunnen bedrijven al eerder profiteren van lagere tarieven en betere toegang tot de markten. Zodra het volledige partnerschapsakkoord rond is, vervangt het de tijdelijke afspraken volledig.
Persbericht van de Europese Commissie
EU-Mercosur
EU-Mexico
Position papers VLEVA-leden
