05 december 2025 - door Paula Verschaeve
Op woensdag 3 december 2025 lanceerde de Europese Commissie het RESourceEU-actieplan. Dit plan moet de toegang tot kritieke grondstoffen verbeteren, zoals zeldzame aardmetalen, kobalt en lithium. Die materialen zijn onmisbaar voor onze industrie, groene transitie en defensie. Zonder betrouwbare toegang verliest Europa zowel concurrentiekracht als strategische autonomie.
RESourceEU bouwt voort op de Critical Raw Materials Act (CRMA) en wil:
de CRMA-doelstellingen sneller behalen
de Europese productie van primaire en secundaire kritieke grondstoffen versterken
de veerkracht van de EU tegen bevoorradingsrisico’s vergroten
de waardeketens voor kritieke grondstoffen sneller diversifiëren
De focus ligt vooral op het versterken van de waardeketens voor permanente magneten met zeldzame aardmetalen, batterijgrondstoffen en defensiegerelateerde materialen.
Circulariteit speelt daarbij een grote rol, via steun aan recyclageprojecten en regels die het terugwinnen van grondstoffen stimuleren.
-Background.jpg)
🇪🇺 “De hoogste tijd, want terwijl China zijn dominante positie in de aanvoerketens voor kritieke grondstoffen steeds openlijker inzet als geopolitiek drukmiddel, haasten Trump en de zijnen zich rond de wereld om nieuwe deals te forceren. Europa kan zich geen aarzeling meer permitteren. Wie zijn welvaart en concurrentiekracht wil behouden, moet op een gegeven moment ook gewoon doorpakken” - Vlaamse Europarlementslid Wouter Beke (cd&v) en Fabrice Pothier
De uitdaging rond kritieke grondstoffen vraagt om strategisch toezicht en een langetermijnaanpak op Europees niveau om de doelen van de CRMA en RESourceEU te halen.
Zoals aangekondigd in haar werkprogramma voor 2026 start de Commissie begin volgend jaar met de oprichting van een EU-centrum voor Kritieke Grondstoffen. Dat centrum moet de Europese industrie helpen om de toegang tot kritieke grondstoffen te verzekeren. Het bouwt brede kennis op over de volledige waardeketen en over de primaire en secundaire markten. Die informatie ondersteunt Europese en nationale beslissingen over investeringen, strategische voorraden en gezamenlijke aankoop.
Belangrijkste taken van het nieuwe EU-centrum voor Kritieke Grondstoffen
Sturing en financiering: het Centrum ondersteunt EU- en nationale acties, vooral strategische projecten, met instrumenten zoals leningen, garanties en kapitaal.
Portfolio-aanpak voor veilige toeleveringsketens: het beheert een pakket van Europese en internationale projecten om een diverse, duurzame en veilige waardeketen uit te bouwen.
Opvolging van projecten: het volgt projecten doorheen hun volledige ontwikkeling zodat ze snel kunnen opschalen en blijven functioneren in de EU en in betrouwbare partnerlanden.
Versterking van de interne markt: het Centrum helpt strategische voorraden opbouwen en werkt daarvoor nauw samen met bedrijven en lidstaten.
Gezamenlijke aankoop en matching van vraag en aanbod: het kan gezamenlijke aankoopoperaties uitvoeren en vraag en aanbod koppelen, met prioriteit voor materialen voor strategische sectoren zoals lucht- en ruimtevaart en defensie.
Operationeel vanaf 2026: het Centrum start in 2026, bouwt voort op de CRMA en RESourceEU, en krijgt in het tweede kwartaal van 2026 bijkomende wetgeving om volledig te kunnen werken.
De Commissie zal de financiering versterken en de uitvoering van strategische projecten versnellen via:
Vermindert investeringsrisico’s en stemt verschillende financieringsbronnen op elkaar af.
Mobiliseert bijna 3 miljard euro in de komende 12 maanden.
Inzet van verschillende EU-instrumenten:
InvestEU
Europees Innovatiefonds
Battery Booster-programma
Programma voor Europese defensie-industrie
Global Gateway
Een sterke Europese waardeketen voor kritieke grondstoffen vraagt ook privaat kapitaal. De Europese spaar- en investeringsunie moet bedrijven in elke groeifase helpen om vlotter toegang te krijgen tot private financiering.
Bijkomende EU-financieringsprogramma’s die steun bieden aan de waardeketen van kritieke grondstoffen (CRM):
Europees Innovatiefonds en Just Transition Fund
Europese Investeringsbank (jaarlijks tot 2 miljard euro voor CRM-projecten)
Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (100 miljoen euro aan kapitaal voor investeringen in exploratieprojecten voor kritieke grondstoffen)
Nationale fondsen voor kritieke grondstoffen
Middelen uit cohesiefondsen
Strategic Technologies for Europe Platform (STEP)
Financiële steun i.h.k.v. de SAFE-verordening
Goede samenwerking tussen EU en lidstaten blijft cruciaal om publieke steun maximaal te laten renderen. Daarom coördineert de Commissie samen met lidstaten en financiële instellingen de uitrol van financieringsinstrumenten voor kritieke grondstoffen binnen de Critical Raw Materials Board.
De veranderende internationale context vraagt om een meer operationele en strategische aanpak van partnerschappen en multilaterale initiatieven.
De Commissie kiest voor een projectgerichte aanpak en ontwikkelt een toolkit om projecten in verschillende ontwikkelingsfasen te ondersteunen. Die toolkit moet tegelijk zorgen voor meer lokale toegevoegde waarde en andere sociaaleconomische voordelen.
Drie sporen:
Onderzoek en innovatie: budget van 300 miljoen euro onder Horizon Europe 2021–2027 om onderzoek en innovatie in de CRM-waardeketen te co-financieren.
Financiering buiten de EU via Global Gateway: strategische projecten en andere relevante projecten buiten de EU krijgen steun, op voorwaarde dat de leveringen naar de EU gaan.
Technische ondersteuning voor projectontwikkeling: CRM Task Force Facility van de Europese Investeringsbank, de CRM Facility van de Commissie en European Fund for Sustainable Development Plus
De Commissie wil vergunningsprocedures verder versnellen en vereenvoudigen. De CRMA biedt al een eerste antwoord op de huidige onzekerheden: lidstaten moeten strikte termijnen toepassen voor strategische projecten en één centraal contactpunt voorzien dat het volledige vergunningsproces coördineert. Lidstaten die dit nog niet hebben, moeten dit dringend oprichten en er voldoende middelen voor vrijmaken.
Daarnaast past de Commissie het juridische kader aan om regelgevende knelpunten weg te werken en zo het potentieel voor binnenlandse productie en recyclage te vergroten.
Geplande acties:
Voorstel om milieugerelateerde vergunningen te versnellen, met bepalingen die specifiek het vergunningsproces voor CRM-projecten sneller moeten maken
Richtsnoer om de samenhang tussen de EU-strategie voor waterweerbaarheid en de Critical Raw Materials Act te versterken (eerste kwartaal 2026)
Herziening van de kaderrichtlijn water (tweede kwartaal 2026)
Naast snelle vergunningen zijn ook goede randvoorwaarden essentieel voor CRM-activiteiten. Daarom startte de Commissie een project om de industriële samenwerking in de hele waardeketen te versterken.
Tot slot pakt de EU het tekort aan geschoold personeel aan met een grootschalig vaardigheidspartnerschap voor kritieke grondstoffen en een Raw Materials Academy.
Veel schroot van permanente magneten en afgedankte producten verlaat de EU, blijft ongebruikt of belandt op stortplaatsen. De Commissie neemt daarom een reeks gerichte maatregelen:
Exportbeperkingen op schroot en afval van permanente magneten met zeldzame aardmetalen (tweede kwartaal 2026) en gerichte maatregelen voor aluminiumschroot
Sterkere handhaving door lidstaten tegen illegale uitvoer aan de buitengrenzen
Betere terugwinning en recyclage van batterijgrondstoffen via een uitvoeringsverordening over etikettering i.h.k.v. de batterijverordening
Gerichte maatregelen voor aluminiumschroot (tweede kwartaal 2026)
Efficiëntere overbrenging van CRM-afval en secundaire materialen binnen de EU, dankzij de uitvoering van de verordening overbrengingen van afvalstoffen, digitale procedures en een mogelijke “groene lijst”-classificatie van bepaalde afvalstromen die binnen de EU worden gerecycleerd
De Commissie wil de recyclage van producten met kritieke grondstoffen versnellen. In het kader van RESourceEU werkt ze aan verschillende maatregelen:
Uitbreiding van de Critical Raw Materials Act om de recycleerbaarheid van permanente magneten met zeldzame aardmetalen te verbeteren
Aanpassing van de Critical Raw Materials Act zodat zowel pre- als post-consumer afval meetelt
Maatregelen in de wetgeving circulaire economie om de terugwinning van kritieke grondstoffen te verhogen, onder meer uit e-afval (derde kwartaal 2026)
Herziene richtlijn over autowrakken, zodra een voorlopig politiek akkoord is bereikt, om kritieke grondstoffen uit auto’s terug te recupereren
Actieplan voor betaalbare binnenlandse meststoffen, met aandacht voor gerecycleerde nutriënten en alternatieven voor klassieke meststoffen (tweede kwartaal 2026)
De Commissie ondersteunt onderzoek en innovatie om de winning, verwerking en recyclage van kritieke grondstoffen te verbeteren en om alternatieve, geavanceerde materialen te ontwikkelen. Daarvoor zet ze verschillende instrumenten in:
Horizon Europe: 593 miljoen euro aan oproepen in het werkprogramma 2026-2027
European Innovation Council: 100 miljoen euro aan blended finance
Europees Defensiefonds
IPCEI’s en de IPCEI Design Support Hub: ondersteuning voor grootschalige innovatieve projecten
Wet geavanceerde materialen: versnelt de ontwikkeling en inzet van nieuwe materialen die kritieke grondstoffen kunnen vervangen (vierde kwartaal 2026)
Nauwgezette marktmonitoring en gezamenlijke inspanningen rond aankoop en strategische voorraden moeten Europese bedrijven beter beschermen tegen externe schommelingen.
Eerste gezamenlijke aankoopronde via het Raw Materials Platform, met focus op permanente magneten met zeldzame aardmetalen, batterijgrondstoffen en grondstoffen voor defensie (maart 2026)
Een gerichte wijziging van de Critical Raw Materials Act
Een risicoanalyse van toeleveringsketens door grote bedrijven en indien nodig, maatregelen om risico’s te beperken o.a. het diversifiëren weg van één enkele leverancier
Doeltreffende diversificatiemaatregelen bij grote kwetsbaarheid én verplichte diversificatie wanneer bedrijven niet handelen
De inzet van beschikbare middelen om de afhankelijkheid van kritieke grondstoffen in de defensie-waardeketen snel te verminderen
Diversificatie van de aanvoer van kritieke grondstoffen i.h.k.v. de herziening van de richtlijnen over overheidsopdrachten en defensieopdrachten, én in de uitwerking van de Defence Readiness 2030-vlaggenschipprojecten
Vandaag kopen veel bedrijven kritieke grondstoffen alleen wanneer ze die nodig hebben. Dat maakt hen kwetsbaar, zeker door beperkte uitvoerlicenties uit China, een gebrek aan opslagcapaciteit, weinig financieringsmogelijkheden en materialen die na langere opslag hun kwaliteit verliezen. Daarom werken de Commissie en de lidstaten aan een gecoördineerde aanpak voor strategische voorraden - een belangrijk instrument om bevoorradingsrisico’s te verkleinen.
Belangrijke instrumenten hierbij zijn:
Het toekomstig programma voor de Europese defensie-industrie
Een pilootproject voor strategische CRM-voorraden, dat begin 2026 operationeel wordt
In crisistijden moet de EU in de eerste plaats de interne markt beschermen. De Commissie ziet er daarom op toe dat lidstaten samenwerken en niet in elkaars vaarwater komen.
Belangrijkste instrumenten:
Internal Market Emergency and Resilience Act (vanaf mei 2026): geeft de Commissie tools om snel te reageren op verstoringen.
Toezicht via de Critical Raw Materials Act: opvolging van kwetsbaarheden in de waardeketen.
Stresstesten van strategische waardeketens: om risico’s tijdig op te sporen en maatregelen beter af te stemmen.
De EU wil haar waardeketens voor kritieke grondstoffen beschermen tegen ongewenste buitenlandse invloed. Daarom neemt de Commissie verschillende maatregelen:
Strategische CRM-projecten opnemen als “projecten of programma’s van Unieel belang” onder de verordening buitenlandse directe investeringen (tweede kwartaal 2026)
Beperkte deelname van Chinese entiteiten en EU-entiteiten onder Chinese controle aan alle onderzoeks- en innovatieacties rond kritieke grondstoffen binnen het Horizon Europe-programma 2026–2027
Uitvoering van de G7-routekaart voor op standaarden gebaseerde markten voor kritieke mineralen
Ontwikkeling van een stevig beleidskader, inclusief handelsinstrumenten, om snel te kunnen reageren op niet-marktconforme praktijken zoals prijsverstoringen in de CRM-waardeketen (tweede kwartaal 2026)
Om de Europese aanvoer van kritieke grondstoffen te diversifiëren, voert de Commissie een proactieve diplomatieke agenda rond kritieke grondstoffen uit. Naast vrijhandelsakkoorden en Clean Trade and Investment Partnerships, heeft de EU sinds 2021 15 strategische partnerschappen over grondstoffen gesloten met landen die rijk zijn aan natuurlijke hulpbronnen. De EU breidt dit netwerk verder uit met betrouwbare partners.
Op 20 november 2025 sloot de EU een nieuw partnerschap met Zuid-Afrika. Daarnaast startte de Commissie onderhandelingen met Brazilië, een strategische partner met sterke waardeketens voor onder meer zeldzame aardmetalen, nikkel, grafiet, lithium en aluminium.
Bovendien zal de Commissie ook werken aan een betere integratie van de Europese CRM-waardeketen met strategische partners, landen met vrijhandelsakkoorden, kandidaat-lidstaten en buurlanden.
Multilateraal hebben de EU en de G20-partners het Critical Minerals Framework verwelkomd, een gezamenlijk kader dat moet zorgen dat kritieke mineralen duurzame groei en welvaart stimuleren in de volledige waardeketen. Om CRM-projecten gezamenlijk minder risicovol te maken, steunt de Commissie de Critical Minerals Production Alliance onder het Canadese G7-voorzitterschap.
"Het geloof dat wereldmarkten vanzelf wel leveren wanneer we het vriendelijke vragen, is ingestort. Meer dan ooit zijn deze bouwstenen van onze economie de inzet van wereldwijde competitie. En daar moet Europa zichzelf beter op voorbereiden. Want als Europa nu handelt, kan het zijn eigen welvaart veiligstellen. Wacht het te lang, dan wordt onze toekomst geschreven in Peking en Washington. Niet in Brussel." - Vlaamse Europarlementslid Wouter Beke (cd&v) en Fabrice Pothier
De Commissie roept op tot nauwere samenwerking met het Europees Parlement, de lidstaten, derde landen, industrie en het maatschappelijk middenveld. Ze vraagt de Europese Raad om dit plan goed te keuren.
Na de publicatie ging de tekst ook naar het Europees Parlement en de Raad. Zij kunnen nu formeel reageren via resoluties of conclusies.
🔜 Op 8 december 2025 bespreekt de Raad Concurrentievermogen het RESourceEU-actieplan.
Het persbericht van de Europese Commissie
De volledige tekst “RESourceEU Action Plan: Accelerating our critical raw materials strategy to adapt to a new reality” (zie bijlage)
.png)
