Lancering Europese waterstrategie

Inhoud

🚩 Ons milieu, onze economie, ons voedsel, onze energieveiligheid en onze levenskwaliteit hangen af van een stabiele waterbevoorrading van de juiste kwaliteit. Maar vandaag kunnen we water niet langer als een vanzelfsprekendheid beschouwen.

Op 4 juni 2025 lanceerde de Europese Commissie haar langverwachte strategie voor waterweerbaarheid. Het doel? Zorgen voor een stabiele waterbevoorrading van goede kwaliteit. Met dit plan wil de Commissie de lidstaten helpen om efficiënter om te gaan met water, door bestaande EU-regels beter uit te voeren en via meer dan dertig nieuwe acties. Tegelijk publiceerde ze ook een aanbeveling met richtlijnen voor waterbesparing (Recommendation on Water Efficiency First).

✔️ De Commissie stelt drie belangrijke doelen voorop om Europa op weg te helpen naar waterzekerheid: 

• Herstellen en beschermen van de waterkringloop als basis voor onze watervoorziening 

• Samen met burgers en bedrijven bouwen aan een slimme omgang met water - op een manier die de concurrentiekracht van de EU versterkt, aantrekkelijk is voor investeerders en de Europese watersector ondersteunt 

• Zorgen voor proper en betaalbaar water en sanitaire voorzieningen voor iedereen, en burgers versterken in hun rol voor meer waterweerbaarheid

✔️ Om de doelen van de strategie te bereiken, is een gezamenlijke aanpak nodig. Lidstaten, burgers, lokale overheden, bedrijven en het middenveld moeten allemaal meewerken. Europa zal dit ondersteunen met Flagship Actions in vijf gebieden: 

• Bestuur en uitvoering 

• Financiering, investeringen en infrastructuur

• Digitalisering

• Innovatie, industrie en vaardigheden 

• Veiligheid en paraatheid

Doel 1 - De waterkringloop herstellen & beschermen

➡️ Een goed werkende waterkringloop is nodig voor waterweerbaarheid.

De Commissie wil de waterkringloop herstellen en beschermen, van bron tot zee. Dit helpt om overstromingen, droogtes en watertekorten te voorkomen. Daarom zet ze in op de uitvoering van bestaande wetten, zoals de kaderrichtlijn water. Ook wil ze water besparen, groene infrastructuur stimuleren en PFAS uit drinkwater weren.

Toekomstige kerninitiatieven 

• Vastleggen van prioriteiten voor de uitvoering van de kaderrichtlijn water, met de nadruk op waterkwaliteit en -kwantiteit - 2025-2026

• Herziening van de kaderrichtlijn mariene strategie op basis van de recente evaluatie - 2027

• Ontwikkeling van indicatoren voor waterschaarste en een technische leidraad voor droogtebeheerplannen - 2026-2027

• Publiek-private samenwerking ter ondersteuning van het opsporen en opruimen van PFAS en andere hardnekkige chemische stoffen - 2027

• Assistance Toolbox voor de lidstaten om acties ter vermindering van nutriëntenvervuiling te versterken - 2026-2027

Streefdoelen tegen 2030

• Tegen 2030 worden herstelmaatregelen ingevoerd voor minstens 30% van de kust- en zoetwaterhabitats in de EU die niet in goede staat verkeren (verordening over natuurherstel)

• Tegen 2030 moet minstens 30% van de soorten en habitats die nu niet in een gunstige staat verkeren, in die categorie vallen of een duidelijke positieve trend vertonen (EU-biodiversiteitsstrategie voor 2030)

• Tegen 2030 moet minstens 25.000 km aan rivieren in de EU hersteld zijn tot vrij stromende rivieren (EU-biodiversiteitsstrategie voor 2030)

Streefdoel tegen 2027

• Tegen 2027 moeten lidstaten alle oppervlaktewateren en grondwateren beschermen, verbeteren en herstellen, met als doel een goede toestand te bereiken (kaderrichtlijn water)

Doel 2 - Een waterslimme economie opbouwen

➡️ Water is een beperkte hulpbron en moet efficiënt worden gebruikt.

Gezien de toename van waterschaarste en droogteperiodes is efficiënter watergebruik in alle sectoren van de economie een absolute noodzaak. Daarom wil de Commissie het watergebruik in de EU tegen 2030 met minstens 10 procent verminderen. Lidstaten moeten zelf doelen bepalen, rekening houdend met hun eigen situatie. Bovendien pleit de Commissie om lekken in leidingen aan te pakken en de waterinfrastructuur te moderniseren. Hiervoor kan publiek en privaat geld worden ingezet, net als digitale oplossingen.

Toekomstige kerninitiatieven 

• Aanbeveling over het principe Water Efficiency First, richtlijnen en een rapport van het Europees Milieuagentschap (EEA) over het nog niet benut waterbesparing potentieel - 2025-2026

• Bevorderen van waterhergebruik, ook buiten de landbouw - 2026-2028

• Herziening van de verordening over waterhergebruik - 2026-2028

• Ondersteunen van het terugdringen van lekkages en het moderniseren van infrastructuur - 2025-2028

• Landbouw:

  • In het nieuwe GLB overgangspakketten opnemen om landbouwers te helpen en te belonen die structurele veranderingen doorvoeren om hun waterprestaties te verbeteren. Ook het strategisch plan voor het GLB maximaal inzetten voor waterbestendigheid via netwerken en versterkte landbouwadviesdiensten om landbouwers beter toe te rusten - 2025-2026

• Industrie en energie:

  • Water-efficiëntie integreren in industriële ecosystemen en proefprojecten in geselecteerde industriële clusters - 2025-2027

  • Waterverbruik opnemen als een van de parameters in een gemeenschappelijk EU-schema om de duurzaamheid van datacenters te beoordelen, en minimumeisen voor waterverbruik voorstellen - 2025-2027

  • Publiek-private initiatieven om een technologische doorbraak te bereiken in haalbare en betaalbare methoden voor droge koeling - 2025-2027

Streefdoelen tegen 2030

• Tegen 2030 zullen de meest waterintensieve sectoren waterzuinige praktijken hebben ingevoerd en verbeterd, op basis van bestaande EU-wetgeving. Dit geldt voor de volgende sectoren:

  • Energie: nationale renovatieplannen voor gebouwen, uiterlijk tegen 2026 klaar, zullen worden uitgevoerd in alle lidstaten. Doel is om bestaande gebouwen stapsgewijs te renoveren tot zeer energiezuinige en koolstofarme gebouwen tegen 2050. Daarbij wordt ook gekeken naar waterbehandeling (richtlijn over energieprestatie van gebouwen)

  • Industrie: het waterverbruik in de grootste industriële en veehouderijproductieprocessen in de EU zal concreet beginnen af te nemen (richtlijn industriële emissies)

• Tegen 2030 zullen lidstaten met een niveau voor lekverliezen boven de EU-drempel (vast te stellen tegen 2028) een actieplan opstellen met maatregelen om lekverliezen in hun drinkwaternetwerken terug te dringen (drinkwaterrichtlijn)

• Tegen 2030 zullen de Commissie en de lidstaten het hergebruik van gezuiverd stedelijk afvalwater voor alle geschikte doeleinden buiten de landbouw stimuleren. Ze zullen ook de haalbaarheid en wenselijkheid van een EU-doelstelling voor waterhergebruik in alle economische sectoren beoordelen (verordening over hergebruik van water)

Streefdoel tegen 2027

• De GLB-strategische plannen zullen tegen 2027 steun hebben verleend aan praktijken (buiten de verplichte vereisten) om de bodemgezondheid te verbeteren (en zo waterretentie te verhogen en erosie te beperken) op 47% van het landbouwoppervlak in de EU. Steun voor praktijken voor duurzaam gebruik van pesticiden en verbeterd nutriëntenbeheer zal respectievelijk 27% en 15% van het landbouwoppervlak in de EU beslaan (GLB-steun en GLB-Strategische Plannen)

Doel 3 - Proper & betaalbaar water voor iedereen

➡️ Toegang tot veilig en proper drinkwater en sanitaire voorzieningen is een mensenrecht. 

De strategie wil zorgen dat iedereen toegang heeft tot proper en betaalbaar water en sanitaire voorzieningen. Consumenten en bedrijven spelen daarbij een belangrijke rol door water te besparen. De Commissie moedigt aan om goede voorbeelden te delen en zo het bewustzijn te vergroten.

Toekomstige kerninitiatieven

• Aanpakken van de watervoetafdruk van producten via de verordening over ecologisch ontwerp van duurzame producten (ESPR) en het EU Ecolabel - 2025-2027

• Goede voorbeelden promoten rond bewustmaking van het publiek en de rol van waterprijzen om waterbesparing te stimuleren, kosten te dekken en het principe ‘de vervuiler betaalt’ toe te passen. Daarbij aandacht besteden aan het nationale waterbeheer - 2026-2027

• Waterbestendigheid in de bouw versterken via het komende werkprogramma 2026-2027 van de New European Bauhaus Facility en het Affordable Housing Plan - 2026

Streefdoel tegen 2027

• Tegen 2027 zullen de lidstaten transparante drinkwater- en afvalwaterfacturen invoeren om consumenten bewust te maken van hun verbruik en de werkelijke prijs van water. Ook zullen ze toezichtsystemen opzetten om bij noodsituaties de volksgezondheid in stedelijk afvalwater te monitoren (drinkwaterrichtlijn, richtlijn over stedelijk afvalwater)

Streefdoel tegen 2029

• Tegen 2029 zullen de lidstaten de Commissie informeren over maatregelen om de toegang tot drinkwater en sanitaire voorzieningen voor iedereen te verbeteren, inclusief kwetsbare en gemarginaliseerde groepen. Daarna zullen ze de Commissie hierover elke zes jaar op de hoogte houden (drinkwaterrichtlijn en richtlijn over stedelijk afvalwater)

Streefdoel tegen 2030

• Tegen 2030 zal de EU 70 miljoen mensen helpen toegang te krijgen tot een verbeterde drinkwaterbron en/of sanitaire voorziening (EU-engagement in de Water Action Agenda)

Streefdoel tegen 2033

• Tegen 2033 zullen alle EU-steden met meer dan 100.000 inwoners geïntegreerde stedelijke afvalwaterbeheerplannen opstellen, met voorrang voor natuurgebaseerde oplossingen en groene/blauwe infrastructuren (richtlijn over stedelijk afvalwater)

Domein A - Bestuur & uitvoering

➡️ Waterweerbaarheid vraagt om een betere uitvoering van EU-waterregels en meer samenwerking met sectoren zoals landbouw, industrie, energie, transport en consumentenbescherming. De Commissie wil de EU-regels waar mogelijk eenvoudiger maken.

Toekomstige kerninitiatieven 

• Handhaving versterken en gestructureerde dialogen opstarten om de uitvoering van de EU-wetgeving rond water te versnellen en op te schalen - 2025-2026

• Binnen de Cohesion for Transitions Community of Practice regelmatig uitwisselingen organiseren met regio’s, steden en waterautoriteiten. Zo stimuleren we het delen van goede voorbeelden van “sponslandschappen” en grensoverschrijdende samenwerking rond water, zoals bepaald in Interreg - 2025-2027

• Lancering van een visualisatietool die milieugegevens, water- en energienetwerken combineert, zodat lidstaten ruimtelijke planning voor waterintensieve bedrijven kunnen optimaliseren - 2027

Domein B - Financiering, investeringen & infrastructuur

➡️ Zonder extra investeringen van publieke en private partijen in alle stappen van waterbeheer, zal de vooruitgang richting waterweerbaarheid te traag zijn of weinig effect hebben.

Toekomstige kerninitiatieven 

• Water Programme en Sustainable Water Advisory Facility in samenwerking met de Europese Investeringsbank - 2025 

• Ondersteuning van de lidstaten en regio’s om tijdens de tussentijdse evaluatie de middelen van het cohesiebeleid te heroriënteren voor waterzekerheid - 2025

• Water Resilience Investment Accelerator - 2026-2027

• Green and Blue Corridors-initiatief om ecologische gebieden en infrastructuur te herstellen, waaronder rivieren, wetlands en kustgebieden - 2027

• Routekaart voor nature credits - 2025

• Nieuw Meerjarig Financieel Kader voor 2028-2034

Domein C - Digitalisering & artificiële intelligentie

➡️ Digitalisering kan waterbeheer flink verbeteren en duurzamer maken.

Toekomstige kerninitiatieven 

• Ontwikkeling van en toepassing voor waterzekerheid met Destination Earth en de EU Digital Twin of the Ocean. Tegen 2030 zijn deze toepassingen beschikbaar voor nationale en lokale besturen in de EU en daarbuiten - 2025-2030 

• EU-breed actieplan voor digitalisering in de watersector, inclusief een EU-breed initiatief voor slimme meters - 2026

• Copernicus Water Thematic Hub ( one-stop shop voor aardobservatieproducten) - 2026

Domein D - Onderzoek & innovatie, industrie & vaardigheden

➡️ Waterinnovatie moet versterkt worden, gebaseerd op de EU-strategie voor start-ups en groei. 

Toekomstige kerninitiatieven 

• Goede koppeling tussen wetenschap en beleid om de resultaten van door de EU gefinancierde onderzoeks- en innovatieprojecten breed te verspreiden, bijvoorbeeld via een one-stop shop - 2026

• Water Resilience R&I strategy om versnippering van initiatieven aan te pakken - 2026

• Water Smart Industrial Alliance om innovatie, concurrentievermogen en de nodige vaardigheden voor waterbeheer te versterken - 2026

• European Water Academy - 2026-2027

• Kennis- en Innovatie Gemeenschap (KIC) opzetten voor water, zee en maritieme sectoren en ecosystemen, binnen het Europees Instituut voor innovatie en technologie (EIT) - 2026

Domein E - Veiligheid & paraatheid

➡️ Lidstaten hebben de belangrijkste risico’s voor water aangewezen: klimaatverandering en biodiversiteitsverlies, kwaadwillige aanvallen op vitale waterinfrastructuur en -voorziening, en onbedoelde vervuiling van binnen- en kustwateren.

Toekomstige kerninitiatieven 

• Weerbaarheid van waterinfrastructuur versterken, zowel op land als op zee, door de uitvoering van de richtlijn over de weerbaarheid van kritieke entiteiten - 2025

• Versterking van EU-systemen voor vroegtijdige waarschuwing en monitoring in realtime door de European Drought Observatory en het European Flood Awareness System of the Copernicus Emergency Management Service - vanaf 2025

• Europees plan voor klimaatadaptatie - 2026

Wereldwijd optreden

➡️ Snelle en ingrijpende actie wereldwijd is nodig, inclusief een nieuwe manier om water te waarderen en beheren voor het algemeen belang, om een versnelde watercrisis te voorkomen.

Toekomstig kerninitiatief

• Waterzekerheid via de Global Gateway stimuleren door steun te verlenen aan prioritaire waterinitiatieven en de samenwerking met landen en regio’s te versterken - vanaf 2025

Next steps?

1️⃣ De Commissie heeft de communicatie doorgestuurd naar het Europees Parlement en de Raad, die kunnen reageren.

2️⃣ Ze start nu met de uitvoering van de Flagship Actions. 

3️⃣ Vanaf eind dit jaar komt er elke twee jaar een Water Resilience Forum. Deze grote inclusieve dialoog met alle betrokken partijen en geïnteresseerden moet de uitvoering versnellen. 

4️⃣ In 2027 volgt een tussentijdse evaluatie en een check van de aanbeveling over Water Efficiency First. 

5️⃣ In 2029 volgt een volledige evaluatie, inclusief de nationale acties. Zo nodig worden de doelstellingen en acties aangepast.

Achtergrond

Eind 2023 kondigde de Commissie een Water Resilience Initiative aan als onderdeel van de Green Deal, maar enkele maanden later werd dat plan opgeschort. Intussen is waterweerbaarheid opnieuw een prioriteit voor de Von der Leyen II-Commissie. In haar beleidslijnen beloofde ze een Europese strategie voor waterweerbaarheid. Von der Leyen benadrukte dit bij de start van haar nieuwe mandaat door water resilience op te nemen in de titel en het mandaat van EU-commissaris Roswall. De strategie duikt ook op in initiatieven zoals het EU-Competitiviteitskompas en de visie voor landbouw en voedsel. 

Begin mei 2025 keurden de Parlementsleden een resolutie goed als voorbereiding op de Europese waterstrategie.

Meer weten

De volledige tekst van de Commissie-communicatie European Water Resilience Strategy - COM(2025) 280 final

De volledige lijst met aangekondigde acties - Annex I - pagina 23 tot 26

De volledige lijst met tussentijdse doelen - Annex II - pagina 27 tot 28

Het persbericht van de Europese Commissie van 4 juni 2025 over de publicatie van de strategie voor waterweerbaarheid

Aanbeveling van de Commissie over richtlijnen voor waterbesparing

De Engelstalige Factsheet

Questions and answers

Webpagina van de Europese Commissie over de strategie voor waterweerbaarheid

Attachment(s)

• WRS-LR.pdf