13 november 2025 - door Tina Rubbrecht
De Europese Commissie lanceerde gisteren haar nieuwe strategie voor het maatschappelijk middenveld. Ze wil middenveldorganisaties, ook in Vlaanderen, nauwer betrekken bij het EU-beleid en hen beter ondersteunen en beschermen. Zo erkent Europa opnieuw hoe belangrijk middenveldorganisaties zijn voor onze samenleving en voor een gezonde democratie.
De strategie bevat drie hoofddoelstellingen en tien principes voor de dialoog tussen de Europese Commissie en het maatschappelijk middenveld.
Wat is er nieuw?
Platform voor het maatschappelijk middenveld voor structurele dialoog rond beschermen van EU-waarden
Online kennishub voor maatschappelijke ruimte, met extra aandacht voor betere bescherming van organisaties die onder druk staan
Ruimere toegang tot Europese middelen, waaronder 9 miljard euro via het AgoraEU-programma (CERV+-pijler) in de nieuwe meerjarenbegroting 2028-2034
De EU-strategie voor het maatschappelijk middenveld moet samen met het aangekondigde Europees Democratieschild de weg effenen voor sterkere en veerkrachtigere democratieën. Beide initiatieven werden vernoemd in de politieke beleidslijnen en de State of the Union 2025 van Commissievoorzitter Von der Leyen.
Het Democratieschild focust op het tegengaan van (buitenlandse) informatiemanipulatie en desinformatie, het beschermen van vrije media en verkiezingen en het versterken van digitale geletterdheid. De strategie voor het maatschappelijk middenveld richt zich op de cruciale rol die deze organisaties spelen: ze denken mee over beleid, bieden sociale en lokale diensten aan, vergroten het bewustzijn rond maatschappelijke thema’s en vertegenwoordigen kwetsbare groepen. In een tijd waarin democratische waarden steeds vaker onder druk staan, moeten deze organisaties hun werk veilig kunnen blijven doen.
De Commissie benadrukt dat middenveldorganisaties op alle bestuursniveaus – lokaal, regionaal, nationaal en internationaal - en zowel binnen als buiten de EU, bijdragen aan het uitdragen en beschermen van de waarden uit artikel 2 van het Verdrag van de Europese Unie en het EU-Handvest van de grondrechten. De EU-verdragen leggen vast dat de instellingen een open, transparante en regelmatige dialoog met het maatschappelijk middenveld moeten hebben. Maar die dialoog werkt alleen als organisaties en mensenrechtenverdedigers kunnen rekenen op een veilig, ondersteunend en stimulerend kader, zeker wanneer zij te maken krijgen met bedreigingen of een krimpende maatschappelijke ruimte.
Tegen 2026 zal een nieuw platform voor het maatschappelijk middenveld (Civil Society Platform) worden opgericht. Dit moet de structurele dialoog versterken met organisaties die EU-waarden beschermen en promoten.
De Commissie ontwikkelt ook een transparante website die inzicht geeft in haar contacten met middenveldorganisaties. Daarnaast legt ze tien principes vast voor een sterke dialoog met het middenveld: partnerschap, volledigheid, voorspelbaarheid en regelmaat, transparantie, vertegenwoordiging, inclusiviteit, toegankelijkheid, verantwoording, voldoende middelen en veiligheid.
Er komt een online kennishub voor maatschappelijke ruimte (Online Knowledge Hub for Civic Space). Die bundelt bestaande projecten, hulpmiddelen en beschermingsmechanismen, zodat organisaties sneller de juiste ondersteuning vinden.
De Commissie onderzoekt bovendien de mogelijkheid van ‘dringende bijstand’ voor organisaties die bedreigd worden, en wil de bescherming op EU- en lidstaatniveau beter op elkaar afstemmen. Zo ontstaat er een omgeving waarin middenveldorganisaties veilig en duurzaam kunnen werken.
Duurzame en transparante financiële steun is volgens de Commissie essentieel voor een bloeiend maatschappelijk middenveld en om de onafhankelijkheid van organisaties te waarborgen. In het nieuwe meerjarenbudget 2028–2034 (MFK) stelt de Commissie daarom voor om de financiële steun voor maatschappelijke organisaties op te trekken, met 9 miljard euro voor het nieuwe AgoraEU-programma. Concreet focust CERV+ (Citizens, Equality, Rights and Values programma), de maatschappelijke pijler van AgoraEU, op het versterken van democratie en rechtsstaat, gelijkheid en non-discriminatie, actief Europees burgerschap en fundamentele rechten en vrijheden. Met een voorgesteld budget van €3,6 miljard staat in CERV+ de betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld centraal. Zowel lokale grassrootsorganisaties als bredere Europese netwerken kunnen een beroep doen op deze middelen.
De Commissie wil ook dat de Nationale en Regionale Partnerschapsplannen (NRPP’s) uit het MFK inzetten op capaciteitsversterking van middenveld en sociale partners. Zo kunnen zij EU-waarden nog beter uitdragen, burgerschapseducatie versterken en jongerenparticipatie stimuleren.
Daarnaast werkt de Commissie aan maatregelen die de toegang tot verschillende financieringsbronnen eenvoudiger maken en de band met particuliere donoren en pro bono-juridische netwerken versterken. Ook andere vormen van ondersteuning – zoals materiële hulp of professionele begeleiding – krijgen aandacht.
De Commissie bevestigt tot slot haar engagement om wereldwijd een gunstig kader te creëren voor middenveldorganisaties en mensenrechtenverdedigers, onder meer via de EU-delegaties in het buitenland.
De Raad en het Europees Parlement kunnen reageren en hun standpunten formuleren over deze niet-wetgevende strategie.
.png)
