Europa kiest koers voor de oceaan

Één oceaan, één strategie

🚩 Onze oceanen staan onder druk. Klimaatverandering, vervuiling en overmatig gebruik van hulpbronnen brengen hun gezondheid in gevaar. Ook de vrije scheepvaart en veiligheid op zee komen steeds vaker in het gedrang. Kritieke maritieme infrastructuur loopt risico.

Om deze uitdagingen aan te pakken en Europa’s rol als voortrekker in oceaanbeleid te versterken, stelde de Europese Commissie op 5 juni 2025 haar langetermijnvisie voor. Het Europees Oceaanpact bundelt alle Europese beleidsmaatregelen en acties rond de oceaan. Het zorgt voor een samenhangend en gecoördineerd plan voor duurzaam oceaanbeheer.

Het pact steunt op zes prioriteiten: 

1. Herstel van de gezondheid en productiviteit van de oceaan

2. Stimuleren van een duurzame en concurrerende blauwe economie 

3. Ondersteuning van kust- en eilandgemeenschappen 

4. Bevorderen van onderzoek, kennis en innovatie over de oceaan 

5. Verbetering van de maritieme veiligheid en weerbaarheid 

6. Versterking van de EU-oceaandiplomatie en het internationaal bestuur van de oceaan 

▶️ De mededeling van de Europese Commissie is opgebouwd rond zeven hoofdthema’s. Elk thema bevat concrete acties en nieuwe plannen – de zogeheten ‘Flagship Actions’. VLEVA zet de belangrijkste voor je op een rij.

1 - Een versterkt governancekader

➡️ Een krachtig governancekader is nodig om de samenwerking tussen alle niveaus – van Europa tot lokaal – vlot te laten verlopen.

> Verwezenlijking van doelstellingen 

Hoe? 

• Handhaving van bestaande wetgeving 

• Uitvoering van ambitieuze en bindende doelstellingen 

Tools: 

• Oceaanwet (voortbouwend op de herziening van de richtlijn maritieme ruimtelijke ordening) - tegen 2027

• Vereenvoudiging van rapportageverplichtingen met betrekking tot de oceanen 

• Openbaar dashboard voor het oceaanpact van de EU (monitoring van doelstellingen uit het pact)

• Oceaanraad op hoog niveau

> Samenwerking op regionaal niveau

Er zal bijzondere aandacht gaan naar: 

• De Oostzee - de Commissie zal in 2025 een event om hoog niveau organiseren 

• De nieuwe strategische aanpak van de Zwarte Zee - zie Commissie mededeling

• Het nieuwe pact voor het Middellandse Zeegebied 

• Het noordpoolgebied

> Financiële steun

Oceaanfinanciering 

• Investeringen en financieringen uit particuliere en publieke bronnen 

• Inkomsten uit het EU-emissiehandelssysteem (ETS) gebruiken 

Investeren in de blauwe economie en innovatie

• Start-ups en scale-ups die innovaties in de blauwe economie stimuleren, ondersteunen 

• Blauwe-economieprojecten ondersteunen via het InvestEU-programma 

• Tegen 2028 meer dan 1 miljard EUR via het BlueInvest-platform 

• Uitrol van de nieuwe EU-strategie voor start-ups en scale-ups 

• Verdere ontwikkeling van het thematische platform voor slimme specialisatie voor een duurzame blauwe economie 

• Kustgemeenschappen ondersteunen via samenwerking met de Europese Investeringsbank Groep en andere uitvoerende partners van InvestEU

2 - Geïntegreerde aanpak voor de gezondheid & duurzaamheid van de oceaan

➡️ Gezonde oceanen vragen om inzet, vernieuwing en samenwerking – van lokaal tot Europees niveau.

> De oceaan als bondgenoot in de strijd tegen klimaatverandering 

• Ondersteuning bij planning & uitvoering van maatregelen om aangetaste kust- en mariene habitats te herstellen en zo het wettelijk bindende streefdoel i.h.k.v. de verordening natuurherstel te halen 

• Nieuwe verdienmodellen voor kustgemeenschappen

> Bescherming & herstel van het mariene leven en essentiële ecosysteemdiensten van de oceaan

Beschermde mariene gebieden 

• Uitvoering & handhaving van bestaande EU-wetgeving, o.a. de vogel- en de habitatrichtlijn, de kaderrichtlijn mariene strategie, de verordening natuurherstel 

Duurzaam beheer van mariene activiteiten 

• Herziening van de kaderrichtlijn mariene strategie 

Bestrijding van zee- en zoetwaterverontreiniging 

• Uitvoering van de strategie voor waterweerbaarheid 

• Financiering van onderzoek & innovatie op het gebied van nutriëntenbeheer, microplastics en andere verontreinigende stoffen 

• Optimalisatie van CleanSeanet 

• Uitvoering van besluiten van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) om vervuiling van vervoer over zee terug te dringen 

3 - Impulsen geven voor de duurzame blauwe economie

➡️ De EU-blauwe economie is een motor voor economische groei en transitie.

> Ondersteuning van de visserij- en aquacultuur met het oog op duurzame aquatische levensmiddelen, voedselzekerheid en -soevereiniteit 

• Koolstofvrij maken & moderniseren van vissersvloot

• Steun voor kleinschalige visserij 

• EU-initiatief voor duurzame aquacultuur 

• Opschaling van de Europese algenproductie 

• Initiatief voor de aanpak van het probleem met uitheemse soorten 

• Richtsnoeren voor het beheer van roofdieren 

• Evaluatie van de GMO-verordening (gemeenschappelijke marktordening) 

• EU-brede campagne over aquatische voeding (2027)

• Duurzaamheid van visserijbeheer & een gelijk speelveld voor EU-vissers ondersteunen 

• Evaluatie & mogelijke herziening van het gemeenschappelijk visserijbeleid (GVB)

• Aandacht voor de sociale dimensie van de visserij- en de aquacultuursector

• Visie 2040 voor visserij en aquacultuur

> Versterking van de maritieme industriële basis en havens van de EU als kritieke knooppunten 

• Industriële maritieme strategie 

• Nieuwe strategie voor de EU-havens

• Decarbonisatie van de scheepvaartsector ondersteunen (o.a. via uitvoering van ETS en FuelEU Maritime) 

> Verdere versterking van de blauwe-economiesectoren 

• EU-strategie voor duurzaam toerisme (voorjaar van 2026) 

> Versterking van de sociale dimensie van de blauwe economie 

• Strategie voor blauwe generatievernieuwing (2027) 

4 - Bescherming & versterking van kustgemeenschappen

• EU-strategie voor de ontwikkeling en veerkracht van kustgemeenschappen (2026) 

• COM-raadpleging over een nieuwe strategie voor eilanden van de EU

• Geactualiseerde strategie voor ultraperifere gebieden 

• Herziening van de richtsnoeren voor het evenwicht van vloten bestaande uit vissersvaartuigen met een lengte van minder dan twaalf meter in de ultraperifere gebieden

5 - Rol van onderzoek, kennis, geletterdheid & vaardigheden

> Europa als wereldleider op het gebied van oceaanwetenschappen 

• Oceaanobservatie-initiatief van de EU 

• Digital Twin van de Oceaan tegen 2030 

> Oeaanonderzoek & -innovatie voor mondiaal leiderschap 

• Europese O&I-strategie voor oceanen 

• Europees netwerk van testlocaties voor oceaantechnologie 

> Versterking van oceaangeletterdheid & burgerparticipatie 

• Opschaling van de Europese coalitie voor oceaangeletterdheid (EU4Ocean) 

• Intergenerationeel EU-netwerk met jongerenambassadeurs voor de oceanen 

• Blauw Intergenerationeel Programma 

• Jaarlijkse jongerendialogen vanuit de COM

• Nieuwe stageprogramma i.h.k.v. EU4Ocean-coalitie

6 - Maritieme veiligheid & defensie

➡️ Sterkere samenwerking tussen marine en kustwacht is nodig om de veiligheid op zee te garanderen.

> Versterking van de kustwacht- en marinesamenwerking & van de maritieme grensbeveiliging

• Proefproject voor een Europese vloot van onbemande luchtvaartuigen 

> Geavanceerde technologie voor veiligheid & defensie 

• Nieuw Europees initiatief voor maritiem omgevingsbewustzijn 

> Bescherming van kritieke maritieme infrastructuur 

• Alomvattende UXO-strategie voor de integratie van geavanceerde opsporings- en verwijderingstechnologieën 

• Uitvoering van het EU-actieplan inzake kabelveiligheid 

> Versterking van marineoperaties van de EU & mondiale partnerschappen 

• Versterking van de operationele samenwerking met de Noorse lidstaten en gelijkgestemde Arctische staten 

• Versterkte samenwerking i.h.k.v. de strategische en alomvattende partnerschappen met partnerlanden in Noord-Afrika en het Midden-Oosten

7 - Oceaangovernance & -diplomatie

➡️ Sterke internationale samenwerking is nodig om mariene hulpbronnen goed te beschermen en beheren.

> Versterking van internationale oceaangovernance 

• Snelle ratificatie van de BBNJ-overeenkomst 

• Een ambitieus wereldwijd plasticverdrag

• Steun voor een internationaal platform voor duurzaamheid van de oceanen 

• Steun voor de onderzoeksalliantie voor de Atlantische Oceaan (AORA) 

Bijkomende acties: 

• Onderzoek naar de duurzaamheid van ingevoerde visserij- en aquacultuurproducten 

• Onbedoelde vangst van zeeschildpadden verminderen 

• Streven naar ratificatie en volledige uitvoering van internationale instrumenten 

• Problemen met flags of convenience aanpakken 

• Steun voor regionale organisaties voor visserijbeheer 

• Streven naar hoge duurzaamheidsnormen in het visserijbeheer 

• Nieuwe generatie partnerschapsovereenkomsten inzake duurzame visserij 

• Niet-duurzame visserijpraktijken aanpakken 

• Digitalisering van Catch (IT Catch) - verplicht vanaf 2026 

• Uitvoering van de geactualiseerde visserijcontrolevoorschriften 

• Mededeling over een nieuwe strategische aanpak van het externe visserijbeleid van de EU

> Strategische oceaandiplomatie 

• Hanteren van een zeelandschapsbenadering 

• Versterkt partnerschap tussen de EU en Afrika 

• Naleving van internationale governancenormen

🤝🏻 Het Europees oceaanpact werd gepresenteerd tijdens de Oceaanconferentie van de Verenigde Naties (UNOC3), waar België officieel het internationale VN-Oceaanverdrag heeft bekrachtigd. Het doel? De toekomst van onze oceanen veiligstellen.

Relevant voor Vlaanderen

Vlaanderen heeft veel kennis in huis over mariene wetenschap, innovatie en kustbeleid. VLEVA-leden VLIZ (Vlaams Instituut voor de Zee) en De Blauwe Cluster spelen daarin een sleutelrol.

Meer weten

De volledige tekst van de Commissie-communicatie The European Ocean Pact - COM(2025) 281 final

Het persbericht van de Europese Commissie van 4 juni 2025 over de publicatie van het Europees oceaanpact 

De Engelstalige Factsheet

Questions and answers

Webpagina van de Europese Commissie over het Europees oceaanpact