EU-steunplan geeft chemie-industrie nieuwe impuls

Luik 1: Steunplan voor chemie-industrie

Het nieuwe actieplan voor de chemiesector sluit aan bij het EU-competitiviteitskompas, de Clean Industrial Deal en de strategische dialoog met de sector.

Het bevat concrete maatregelen om:

🔹 de internationale concurrentiekracht van de Europese chemie te versterken,

🔹 een sterke productiebasis in Europa te behouden,

🔹 en de sector te vernieuwen via gerichte acties in sleutelgebieden.

Hoofdlijnen uit het actieplan:

1 - Weerbaarheid versterken

Behoud van productie in de EU

🚩 De EU moet haar kerncapaciteit voor chemische productie behouden en versterken, om concurrerend en weerbaar te blijven.

De Commissie zal: 

• een Alliantie voor Kritieke Chemische Stoffen (Critical Chemicals Alliance) oprichten. Deze fungeert als strategisch platform voor samenwerking met lidstaten en stakeholders, om risico’s op sluiting van productiecapaciteit aan te pakken en belangrijke handelsuitdagingen te bespreken. (gepland voor het vierde kwartaal van 2025)

Taken van de alliantie: 

• Ondersteunen van lidstaten en stakeholders bij het ontwikkelen van criteria om kwetsbare productielocaties en strategische moleculen te identificeren (gepland voor het vierde kwartaal van 2025) 

• Helpen bij het in kaart brengen van kwetsbare moleculen (critical molecules), als basis voor betere monitoring via het douanetoezichtsysteem, voor spreiding van toelevering en mogelijk ook voor een wetsvoorstel over kritieke stoffen (gepland voor 2026)

• Lidstaten en regio’s ondersteunen bij de oprichting van strategische productiesites (EU Critical Chemicals Sites), om investeringen en innovatie te bevorderen, de toegang tot financiering te verbeteren en bij te dragen aan de modernisering van strategische productiecapaciteit (gepland voor 2026)

Internationale handel: nieuwe markten openen en de EU-industrie beschermen

🚩 Om de concurrentiekracht van de industrie binnen én buiten de EU te herstellen, is toegang tot buitenlandse markten essentieel — zowel voor export als import. Tegelijk is een gelijk speelveld cruciaal.

De Commissie werkt aan sectorspecifieke plannen:

• Toegang tot exportmarkten veiligstellen

  • Samenwerken met internationale partners om de toegang tot wereldmarkten te verzekeren. Inzetten op samenwerking per sector waar vrijhandelsakkoorden niet mogelijk zijn. 

• Handelsbescherming 

  • Het toezicht op de invoer van chemische stoffen opvoeren via de Import Surveillance Task Force en sneller werk maken van handelsbeschermingsmaatregelen (gepland voor het derde kwartaal van 2025) 

• Douane- en markttoezicht 

  • De ontwikkeling van geharmoniseerde, risicogebaseerde controles op chemische stoffen ondersteunen om te zorgen dat ingevoerde goederen beter voldoen aan de EU-regels (gepland voor het vierde kwartaal van 2025)

  • Coördineren van een pakket handhavings- en markttoezichtsmaatregelen (gepland voor het vierde kwartaal van 2025)

2 - Betaalbare energie

🚩 Hoewel de Europese chemiesector geleidelijk minder afhankelijk moet worden van fossiele brandstoffen, moeten transitiebeleid en -maatregelen wel rekening houden met de huidige energie- en grondstofbehoeften. Zo blijft de sector veerkrachtig, klimaatvriendelijk én concurrerend.

Geplande acties rond betaalbare energie: 

• Actualiseren van de richtsnoeren voor staatssteun voor indirecte kosten onder het ETS-systeem, met als doel extra chemische stoffen op te nemen (gepland voor het vierde kwartaal van 2025) 

• Voorstel om vergunningsproblemen aan te pakken via een milieu-omnibus (environmental omnibus) (gepland voor het vierde kwartaal van 2025)

• Voorstel om knelpunten bij vergunningen aan te pakken voor energie-intensieve industrieën, via de Industrial Decarbonisation Accelerator Act (gepland voor het vierde kwartaal van 2025)

• Voorstel om de toegang tot het elektriciteitsnet te vergemakkelijken voor elektrificatieprojecten o.a. van chemische installaties (gepland voor het vierde kwartaal van 2025) (zie European Grid Package) 

• Acties i.v.m. waterstof: gedelegeerde handeling inzake koolstofarme waterstof en Derde oproep i.k.v. de Waterstofbank

• Zie ook: het actieplan voor betaalbare energie en het nieuw Clean Industrial Deal State Aid Framework (CISAF)

3 - Decarbonisatie & circulaire economie

🚩 Om klimaatneutraliteit te bereiken en over te schakelen naar een circulaire economie zijn investeringen nodig. Tegelijk biedt de overgang naar veiligere en duurzamere chemicaliën grote kansen voor de Europese chemiesector en haar afnemers.

Geplande acties zijn: 

• Financiering ook gericht op de chemiesector: o.a. Flagship call i.h.k.v. Horizon Europe van 600 miljoen euro binnen het werkprogramma 2026-2027, Bank voor decarbonisatie van de industrie tot 100 miljard euro, Competitiveness Fund en wijziging van InvestEUFund

• Een nieuwe EU-strategie voor de bio-economie (gepland voor het vierde kwartaal van 2025)

• Een wet circulaire economie met als doel één interne markt voor afval en meer gebruik van gerecycleerde en secundaire grondstoffen (gepland voor 2026)

• Chemische recyclage ondersteunen i.h.k.v. de Single Use Plastic richtlijn: openbare raadpleging gepland voor het derde kwartaal van 2025 & uitvoeringshandeling over chemische recyclage gepland voor het vierde kwartaal van 2025

• Haalbaarheid beoordelen om emissies van niet-permanente CCU-producten (Carbon Capture Utilisation) mee te tellen in het kader van de ETS-herziening (gepland voor het tweede/derde kwartaal van 2026)

• Regelgevend kader voor koolstofopvang, -transport, -gebruik en -opslag (CCUS) verbeteren, o.a. via een voorstel voor een regelgevend kader voor de ontwikkeling van een EU-markt en -infrastructuur voor CO₂

4 - Lead markets & innovatie

Lead markets en groene fiscaliteit

🚩 De investeringen in niet-fossiele grondstoffen en koolstofarme technologieën worden vaak belemmerd door een gebrek aan afnemers.

Voorgestelde acties: 

• Ontwikkeling van fiscale stimulansen en belastingmaatregelen om de vraag naar schone chemicaliën te versterken 

• I.h.k.v. de Industrial Decarbonisation Accelerator Act: EU-inhoudsvereisten en weerbaarheids- en duurzaamheidscriteria invoeren, met als doel marktgroei en investeringen in schone technologie te ondersteunen (gepland voor het vierde kwartaal van 2025)

Innovatie

🚩 Innovatie is essentieel voor een concurrerende en veilige chemiesector. 

De Commissie zal: 

• Chemische innovatie versnellen en opschalen via vrijwillige EU-innovatiehubs voor chemie (EU Chemicals Innovation Hubs) (gepland voor het eerste kwartaal van 2026) 

• Een wet geavanceerde materialen (Advanced Materials Act) voorstellen om innovatie in de chemiesector te stimuleren en te belonen (gepland voor het vierde kwartaal van 2026) 

• Een gemeenschappelijk dataplatform voor chemische stoffen invoeren (zie ‘één stof, één beoordeling’-pakket) (voorlopig politiek akkoord bereikt op 12 juni 2025) 

• Een stappenplan voorstellen om proeven op dieren geleidelijk af te bouwen (gepland voor het eerste kwartaal van 2026)

Luik 2: Vereenvoudigingsplan voor chemie-industrie

1 - Omnibuspakket voor chemische stoffen

💡 Administratieve vereenvoudiging is een centrale ambitie van de Commissie Von der Leyen II. Die ambitie krijgt vorm via nieuwe Omnibuspakketten.

In 2025 stelde de Commissie al vijf Omnibuspakketten voor. Sommige voorstellen - vooral uit het eerste vereenvoudigingspakket in verband met duurzaamheid - zijn rechtstreeks relevant voor de chemie-industrie. 

Het vijfde vereenvoudigingspakket van de Commissie focust op defensie. Het geeft lidstaten meer ruimte om chemische stoffen – als stof, in een mengsel of in een voorwerp – vrij te stellen van bepaalde EU-regels als dat nodig is voor defensiebelangen.

Intussen ligt het zesde omnibuspakket op tafel. Dat richt zich op het vereenvoudigen van de EU-regels rond chemische stoffen, mét behoud van sterke bescherming voor mens en milieu. 

Concreet stelt dit pakket wijzigingen voor van:  

🔺 De verordening over de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels (CLP)

🔺 De verordening over het op de markt aanbieden van EU-bemestingsproducten  

🔺 De verordening over cosmetische producten

Met dit voorstel mikt de Commissie op een besparing van minstens 363 miljoen euro per jaar. 

Later dit jaar volgt extra vereenvoudiging van EU-regels die belangrijk zijn voor de chemiesector. In het najaar komt de Europese Commissie met een nieuw omnibuspakket rond milieuwetgeving. Daarna volgt een apart vereenvoudigingspakket voor gewasbeschermingsmiddelen. Dat moet onder meer zorgen voor snellere toegang tot biopesticiden.

🖇️ De concrete voorstellen uit het zesde Omnibuspakket vind je hier.

2 - Gerichte herziening REACH

Tegen eind 2025 stelt de Europese Commissie een gerichte herziening van de REACH-regels voor.

Doel: de wetgeving vereenvoudigen en de procedures versnellen. Daarbij blijft er aandacht voor concurrentiekracht, veiligheid en duurzaamheid – én voor een sterke bescherming van mens en milieu.

3 - Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA)

De Commissie stelt een aparte verordening voor om de governance en financiële duurzaamheid van het Europees Agentschap voor chemische stoffen te versterken (ECHA Basic Regulation). Zo kan ECHA zijn taken efficiënter uitvoeren en bedrijven tijdig voorzien van duidelijke, wetenschappelijk onderbouwde adviezen. Dat geeft investeerders meer zekerheid.

Een eenvoudiger financieringsmodel maakt het agentschap wendbaarder en vermindert de administratieve last. Ook de dienstverlening aan bedrijven – zeker kmo’s – verbetert, met lagere nalevingskosten als resultaat.

4 - Acties rond PFAS

De Commissie bereidt een voorstel voor om PFAS-uitstoot maximaal te beperken. Kritieke toepassingen blijven onder strikte voorwaarden mogelijk, zolang er geen veilige alternatieven zijn. 

Geplande acties:

• PFAS-verbod voor consumententoepassingen zoals cosmetica, voedselverpakkingen en buitenkledij. Voor industriële toepassingen kan gebruik onder strikte voorwaarden tijdelijk toegestaan blijven, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, defensie, halfgeleiders en andere strategische sectoren. 

• Gerichte investeringen in onderzoek en innovatie voor veilige en duurzame alternatieven

• Vervuilde sites aanpakken, volgens het principe ‘de vervuiler betaalt’

• Nieuw EU-breed PFAS-monitoringsysteem (gepland voor het vierde kwartaal van 2026) 

• Lancering van een dialoog over een brede aanpak van de PFAS-problematiek (gepland voor het tweede kwartaal van 2026)

Hoe gaat het verder?

De Commissie legt het actieplan voor de chemie-industrie nu voor aan de Raad en het Europees Parlement. Die kunnen daarop reageren met conclusies of een resolutie.

De voorstellen uit de chemie-omnibus zullen nu ter overweging en goedkeuring aan het Europees Parlement en de Raad worden voorgelegd. 

Eerste reacties

🗣️ “Dit plan is een stap in de goede richting. Maar de weg is nog lang. Aandachtspunten zijn: de financiering ligt grotendeels bij de lidstaten. Dat vergroot het risico op een ongelijk speelveld. Het mag niet bij intenties blijven. We kopen niets met vaagheid en traagheid. Er is een versnelling nodig om dit industriebeleid effectief uit te voeren. Een structurele verlaging van de energiekosten, zowel voor elektriciteit als gas, blijft uit, terwijl dit op lange termijn de meest duurzame oplossing is.” - essenscia Vlaanderen 

🗣️ “Elke onderneming die we hier verliezen, komt niet meer terug. Het is positief dat de Commissie nu luistert en met een strategie komt. Maar de uitdagingen zijn immens: torenhoge energie- en CO₂-kosten, vergunningen die eindeloos aanslepen en buitenlandse concurrentie die niet aan dezelfde regels moet voldoen. Als onderhandelaar voor een resolutie over energie-intensieve industrieën luid ik al sinds begin dit jaar de alarmbel. We hebben nood aan een assertieve aanpak tegen oneerlijke concurrentie, goedkopere energie en snellere procedures.” - Europarlementslid Wouter Beke (cd&v)

Meer weten

De volledige tekst van de Commissie communicatie A European Chemicals Industry Action Plan - COM(2025) 530 final

Questions & answers

Engelstalige factsheet

Commissievoorstel voor een chemie-omnibus