19 juni 2025 - door Tina Rubbrecht
Deze week stelde de Europese Commissie haar nieuwe plannen voor om investeringen in defensie te vereenvoudigen. Het omnibuspakket voor defensie maakt deel uit van de bredere Europese inzet op defensieparaatheid en sluit aan bij de vereenvoudigingsagenda van de Commissie. Het pakket bevat zowel wetgevende als niet-wetgevende voorstellen. Het doel is om de administratieve lasten voor de defensie-industrie te verlagen, vergunningen te versnellen en grensoverschrijdende samenwerking te verbeteren.
In dit artikel krijg je een overzicht van de belangrijkste maatregelen:
Eenvoudigere toegang tot projectsteun via het Europees Defensiefonds (EDF)
Vereenvoudigde procedures voor aanbestedende overheden en de industrie
Vlottere transfers van defensiegerelateerde producten en technologie tussen EU-lidstaten
Snellere vergunningverlening: lidstaten moeten binnen 60 dagen beslissen over een aanvraag. Gebeurt dat niet, dan geldt de vergunning automatisch als goedgekeurd.
Gerichte uitzonderingen op milieu- en chemiewetgeving voor bepaalde defensie-investeringen
Betere toegang tot financiering, o.a. via InvestEU en meer rechtszekerheid voor investeerders
Na de omnibussen rond duurzaamheidsrapportage, landbouw en start-ups en scale-ups, publiceerde de Commissie na een breed consultatieproces met verschillende stakeholders een omnibus voor de defensiesector. Dit moet investeringen in onze Europese defensiecapaciteit en -infrastructuur stimuleren en onze defensie-industrie en technologische basis (EDTIB) versterken, in lijn met het ReArm Europe plan en het defensiewitboek. Specifiek pakt het omnibuspakket de belangrijkste obstakels aan voor de productie van defensiemateriaal, verduidelijkt het juridische onduidelijkheden en vereenvoudigt het procedures. Zo wil de Commissie onnodige administratie vermijden en kosten verlagen.
Commissaris voor Defensie en Ruimtevaart Andrius Kubilius: "De enige manier om vrede in Europa te garanderen, is door ervoor te zorgen dat we ons geloofwaardig en snel kunnen verdedigen. Met dit pakket doen we ambitieuze voorstellen om de bureaucratie te verminderen en de weg vrij te maken voor de 800 miljard euro aan defensie-investeringen die de lidstaten dringend moeten doen om onze Europese defensieparaatheid tegen 2030 te realiseren."
Op basis van uitgebreide feedback van betrokkenen en de tussentijdse evaluatie van het Europees Defensiefonds (EDF) stelt de Commissie voor om de administratieve lasten voor aanvragers te verlagen. Zo wil ze de rapportageverplichtingen voor projecten verminderen, de uitvoering van het fonds versnellen, de antwoordtijd voor een toekenning van projectsteun verkorten en de flexibiliteit en voorspelbaarheid van het fonds verbeteren.
Al 5,4 miljard euro van het fonds is in defensie-onderzoek en -ontwikkeling geïnvesteerd. Dat heeft een impuls gegeven aan:
de grensoverschrijdende samenwerking in Europese defensie
de deelname van kmo’s en nieuwe spelers
de ontwikkeling van technologieën van de volgende generatie in alle defensiedomeinen: land, lucht, zee, ruimte en cyber
Aanbestedende overheden en industrie ondervinden nu veel tijds- en middelenverlies door complexe procedures. De voorstellen stimuleren gezamenlijke aankopen door minstens drie lidstaten, bijvoorbeeld om kant-en-klare producten aan te kopen voor het aanvullen van voorraden. Dit sluit aan bij de goedkeuring van het SAFE-instrument met 150 miljard euro aan defensie-investeringen.
Daarnaast wordt de aankoop van innovatieve defensie-oplossingen vergemakkelijkt en krijgen raamovereenkomsten meer flexibiliteit. Ook kleine aankopen worden vereenvoudigd door de drempelbedragen voor toepassing van de Defensie-aanbestedingsrichtlijn (Defence Procurement Directive) voor leveringen en diensten te verdubbelen en snellere, efficiëntere procedures mogelijk te maken.
Sommige EDF-projecten hebben tot een jaar vertraging opgelopen door vergunningsprocedures voor onderlinge overdrachten binnen de EU. Daarom wil de Commissie het gebruik van algemene transfervergunningen stimuleren, overdrachten door gecertificeerde bedrijven vereenvoudigen en zo de uitvoering van EDF-projecten versnellen. Dat is cruciaal voor de ontwikkeling van grensoverschrijdende defensie-innovaties.
Vergunningsprocedures voor defensiegerelateerde (infrastructuur)projecten, zoals het uitbreiden van militaire oefenterreinen of het bouwen van nieuwe wapenfabrieken, kunnen in sommige lidstaten meerdere jaren duren. De bestaande nationale procedures zijn vaak niet aangepast aan de huidige realiteit. Dit omnibusvoorstel stelt een versnelde vergunningsprocedure voor die de beslistermijn voor een vergunning terugbrengt tot 2 maanden. Daarvoor moet er een centraal contactpunt in elke lidstaat opgericht worden. Defensiebedrijven moeten binnen de 60 dagen duidelijkheid krijgen over een aangevraagde vergunning. Gebeurt dat niet, dan wordt het project automatisch goedgekeurd. Alleen in uitzonderlijke gevallen mag de termijn met dertig of zestig dagen verlengd worden.
Tegelijk verduidelijkt het voorstel dat lidstaten bestaande uitzonderingen op de EU-milieuwetgeving mogen inzetten wanneer het gaat om defensieactiviteiten van algemeen belang. Ook de chemiewetgeving (o.a. REACH) houdt vaak onvoldoende rekening met defensie, wat voor onzekerheid zorgt bij investeringen waarbij bepaalde chemische stoffen cruciaal zijn. Dit voorstel geeft lidstaten een duidelijker mandaat om het evenwicht te vinden tussen milieu- en gezondheidsnormen en defensiebelangen, en maakt uitzonderingen mogelijk voor het gebruik van chemische stoffen in defensie-investeringen.
Om de toegang tot financiering voor defensieprojecten te verbeteren – met het oog op de verwachte 800 miljard euro aan investeringen – worden de criteria om in aanmerking te komen voor InvestEU vereenvoudigd. Om juridische zekerheid aan investeerders te bieden en investeringen te stimuleren, verduidelijkt de Commissie dat enkel wapens die verboden zijn door internationale wapenverdragen waarmee de meerderheid van de lidstaten heeft ingestemd, mogen worden uitgesloten van bepaalde duurzaamheidsfinanciering.
De EU-landen en het Europees Parlement kunnen reageren op het nieuwe omnibus defensiepakket en de wetgevende voorstellen volgens de normale wetgevingsprocedure.
Communicatie over omnibus voor defensie (zie bijlage hieronder)
Persbericht Europese Commissie
Factsheet omnibus voor defensie (zie bijlage hieronder)
