14 december 2023 - door Liese Dewilde
Het Europees Parlement en de Raad bereikten kort na elkaar hun respectievelijke standpunten over het voorstel voor een Verordening voor de Nettonulindustrie (NZIA - Net Zero Industry Act). De NZIA moet de veerkracht en het concurrentievermogen van de productie van nettonultechnologieën in de EU versterken. De Raad en het Parlement zijn daarna ook meteen begonnen aan interinstitutionele onderhandelingen.
Op 21 november 2023 nam het Europees Parlement haar standpunt in. Het Parlement gaat voor een ruimer toepassingsgebied, gestroomlijnde vergunningsprocessen, geoormerkte financiering enz.
Op 7 december 2023 nam de Raad zijn algemene oriëntatie aan. Het standpunt ligt in lijn met de doelstellingen van het Commissievoorstel, maar kiest voor een breder toepassingsgebied, duidelijkere vergunningsregels, meer aandacht voor vaardigheden en onderzoek enz.
Op 13 december vond de eerste ronde trilogen aan, met besprekingen over de C02-injectiecapaciteit op de agenda.
Op 21 november 2023 nam het Europees Parlement plenair haar standpunt in. Ze deed dit door het standpunt van ITRE-rapporteur Christian Ehler (EPP, Duitsland) met 367 stemmen voor, 139 stemmen tegen en 116 onthoudingen aan te nemen.
De belangrijkste punten van de onderhandelingspositie zijn:
De uitbreiding van het toepassingsgebeid
De stroomlijning van vergunningsprocessen
Geoormerkte financiering.
In hun amendementen hebben Europarlementariërs het toepassingsgebied van de ontwerpwetgeving uitgebreid naar de gehele toeleveringsketen, inclusief onderdelen, materialen en machines voor de productie van net-nul-technologieën.
De wet behoudt twee projectclassificaties: netto-nul-technologieproductieprojecten (net-zero technologies) en strategische netto-nul-projecten (strategic net-zero technologies). Het Europees Parlement stelt wel een bredere, meer uitgebreide lijst van netto-nul-technologieën voor, die periodiek moet worden bijgewerkt. Met name kernsplijting en kernfusie technologieën, duurzame vliegtuigbrandstoffen (SAF's) en specifieke industriële technologieën zijn opgenomen in de lijst van netto-nul-technologieën.
Het Parlement neemt een nieuwe bijlage X op met een niet-uitputtende lijst van eindproducten en specifieke onderdelen die in de eerste plaats worden gebruikt voor de productie van Netto Nul-technologieën. In die bijlage worden de volgende technologieën geïntroduceerd: fotovoltaïsche zonne-energie; thermische zonne-energie; windenergie; golfslagenergie; getijdenenergie; batterij; opslagtechnologieën; warmtepompen; aardwarmte; elektrolytische cellen; brandstofcellen; duurzame biogas/biomethaan technologieën; CCS-technologieën; technologieën voor elektriciteitsnetwerken.
Het Europees Parlement stroomlijnt in haar standpunt vergunningsprocessen. Het mag maximaal 12 maanden duren om een vergunning te krijgen voor reguliere projecten en maximaal 9 maanden voor strategische projecten.
Europarlementariërs stellen voor om "Net Zero Industry Valleys" op te richten, die het vergunningsproces versnellen door delen van het verzamelen van bewijsmateriaal voor milieubeoordelingen te delegeren aan lidstaten.
De wetgeving zou financiering oormerken uit nationale emissiehandelssysteem (ETS) inkomsten en voor de meeste strategische projecten via het Strategic Technologies for Europe Platform (STEP). STEP is volgens Europarlementariërs een stap in de richting van een Europees soevereiniteitsfonds.
Lees hier het volledige standpunt van het Europees Parlement.
Op 7 december 2023 nam de Raad zijn algemene oriëntatie aan. De Raad steunt in zijn standpunt de belangrijkste doelstellingen van het Commissievoorstel. Wel zou de Raad het voorstel op bepaalde punten willen wijzigen:
Een breder toepassingsgebied
Duidelijkere regels voor vergunningsprocedures, markttoegang en overheidsopdrachten
Meer aandacht voor vaardigheden, onderzoek en innovatie
De Raad wil de lijst van strategische nettonultechnologieën uitbreiden naar 10 (i.p.v. 8). De lidstaten zetten nucleaire technologieën en duurzame alternatieve brandstoffen mee op de lijst.
Dit mag geen invloed hebben op het recht van de lidstaten om zelf hun energiemix te bepalen.
Dit mag geen invloed hebben op de verdeling van EU-middelen in de huidige meerjarenbegroting.
Verder wil de Raad de lijst met niet-strategische nettonultechnologieën (dus gewone netto-nul-technologieproductieprojecten) uitbreiden tot biotechnologische klimaat- en energieoplossingen, andere nucleaire technologieën en transformatieve industriële technologieën voor energie-intensieve industrieën.
Het standpunt van de Raad heeft ook een bijlage met een niet-uitputtende lijst van producten en componenten die in de eerste plaats worden gebruikt voor de productie van nettonultechnologieën.
De verordening moet regelmatig worden geëvalueerd om te kijken of de doelstellingen worden gehaald en of er andere technologieën op de lijst moeten worden gezet.
De lidstaten pleiten voor gestroomlijnde en realistische vergunningsprocedures voor strategische nettonultechnologieën. Er moeten ook gebieden voor versnelde uitrol van nettonultechnologie worden ingesteld zodat lidstaten synergieën kunnen benutten bij de verlening van vergunningen. De lidstaten pleiten bovendien voor aanvullende steun zodat investeringen kunnen worden aangetrokken zonder aan de EU- en internationale verplichtingen te verzaken.
De bepalingen voor CO2-injectiecapaciteit moeten voor de Raad ook gelden voor CO2-vervoer en -infrastructuur. De lidstaten menen namelijk dat de CO2-waardeketen zich uit uitstreks tot vervoer en infrastructuur. Anderzijds worden kleine olie- en gasproducten vrijgesteld van de verplichting om afzonderlijk bij te dragen aan de Uniebrede doelstelling voor beschikbare CO2-injectiecapaciteit.
In de algemene oriëntatie worden de regels voor openbare aanbestedingen verduidelijkt. Zo wil de Raad zorgen voor veilige, transparante, uitvoerbare en geharmoniseerde vereisten voor nettonultechnologieën. De Raad wilt daarnaast de toeleveringsketen van strategische technologieën aan de EU diversifiëren.
Tegelijkertijd moet er voldoende flexibiliteit overblijven voor aanbestedende diensten. Onder bepaalde voorwaarden zullen overheidsinstanties ervoor kunnen kiezen om niet te gaan voor de goedkoopste aanbieder, maar voor de aanbieder die meer bijdraagt aan de milieuduurzaamheid en veerkracht van de lidstaat.
Wat veilingen betreft, stelt de Raad voor lidstaten de mogelijkheid te geven om zowel voorselectie- als gunningscriteria toe te passen. De Commissie zal deze criteria vaststellen in een uitvoeringshandeling (implementing act) en de geveilde hoeveelheid herzien op basis van een beoordeling van de werking van het systeem.
Hoewel onderwijs een nationale bevoegdheid is, steunt de Raad de brede doelstellingen voor Europese academies voor nettonulindustrie. Deze academies moeten het succesvolle model van de "Europese batterijacademie" volgen en cursussen ontwikkelen en aanbieden die aansluiten op de gevraagde vaardigheden in de nettonulindustrie.
Lidstaten moeten de mogelijkheid hebben om, op eigen initiatief, testomgevingen voor regelgeving op te zetten. De Raad volgt hierin het oorspronkelijke Commissievoorstel. Start-ups moeten ook kunnen profiteren van de speciale maatregelen voor de deelname van kmo’s aan testomgevingen.
Lees hier de volledige tekst van de algemene oriëntatie van de Raad.
Het standpunt van het Europees Parlement en de algemene oriëntatie van de Raad vormen hun respectievelijke startposities voor de interinsitutionele onderhandelingen (trilogen).
De onderhandelingen zijn al gestart. Op 13 december vond de eerste ronde plaats. Volgens berichten in de media werd hoofdstuk III van het Commissievoorstel, over de C02-injectiecapaciteit, daar besproken. De onderhandelingsteams hadden het dus over de verplichting (en eventuele vrijstellingen daarvan) voor producenten van koolwaterstoffen om bij te dragen aan de doelstelling om tegen 2023 een jaarlijkse injectiecapaciteit van ten minste 50 miljoen ton CO2 in EU-opslaglocaties te bereiken.
Op 16 maart 2023 presenteerde de Commissie, in het kader van het Green Deal Industrial Plan, haar Net Zero Industry Act. Deze Verordening voor een Nettonulindustrie moet de veerkracht en het concurrentievermogen van de productie van nettonultechnologieën in de EU versterken. Doel is om tegen 2030 minstens 40% van de vraag naar strategische technologieën te kunnen vervullen met Europese productie.
Verschillende acties moeten investeringen in nettonultechnologieën stimuleren, met focus op 7 pijlers: nuttige randvoorwaarden scheppen en focus op strategische nettonulprojecten, versnellen van de CO2-afvang, markttoegang vergemakkelijken, vaardigheden verbeteren, innovatie bevorderen, governance structuur en implementatie.
De verordening moet nettonultechnologieën ondersteunen die aanzienlijk bijdragen tot het koolstofvrij maken van de economie, met specifieke focus op 8 strategische net-zero technologieën die extra steun zullen krijgen: zonne-energie, duurzame biogas en biomethaan, warmtepompen en geothermische energie, elektrolyse en brandstofcellen, batterijen en opslagtechnologieën, nettechnologieën (grid technologies), on- en offshore hernieuwbare technologieën en koolstofafvang en -opslag.
In verband met implementatie wordt een Net-Zero Industry Platform opgericht, bestaande uit de Commissie en de lidstaten, om maatregelen in het kader van de wet te overzien en te coördineren.
Lees hier meer over het oorspronkelijke Commissievoorstel voor een Net Zero Industry Act.
