23 december 2025 - door Hazel Tyssen
De Europese Commissie heeft op 16 december 2025 een nieuw besluit genomen dat de spelregels voor overheidssteun aan diensten van algemeen economisch belang (DAEB) moderniseert.
De regels maken het expliciet mogelijk om betaalbare huisvesting, naast sociale huisvesting, als DAEB te erkennen, evenals kritieke geneesmiddelen in gevallen van marktfalen.
De algemene vrijstellingsdrempel voor DAEB‑compensatie waarvoor geen voorafgaande toestemming van de Commissie nodig is, is verhoogd naar 20 miljoen euro per jaar.
Compensatie aan ziekenhuizen, bepaalde sociale diensten en huisvesting worden vrijgesteld van de meldingsverplichting, ook wanneer de compensatie die zij ontvangen hoger is dan deze algemene drempel.
Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB) zijn economische activiteiten die door de overheid worden aangeboden of ondersteund omdat ze essentieel zijn voor het algemeen belang en voor iedereen beschikbaar moeten zijn. Voorbeelden zijn openbaar vervoer, postdiensten, ziekenhuiszorg, sociale diensten en nu ook betaalbare woningen.
Lidstaten bepalen zelf welke diensten onder DAEB vallen, zolang dit goed wordt onderbouwd en past binnen de EU-regels
Omdat veel DAEB niet winstgevend zijn, is overheidssteun vaak nodig om deze diensten te laten bestaan of betaalbaar te houden.
Volgens het Hof van Justitie vormt een vergoeding geen staatssteun als de vier Altmark-criteria zijn vervuld:
☑ Duidelijke opdracht: de onderneming heeft een concreet omschreven taak van algemeen belang.
☑ Objectieve parameters: de berekening van de vergoeding is vooraf transparant vastgesteld.
☑ Geen overcompensatie: de vergoeding dekt alleen de kosten van de dienst plus een redelijke winst.
☑ Efficiëntie-check: als er geen openbare aanbesteding heeft plaatsgevonden, mag de vergoeding niet hoger zijn dan de kosten van een gemiddelde, efficiënt werkende onderneming.
✅ Voldoet de vergoeding aan alle vier criteria?
Dan geldt dat er geen sprake is van staatssteun en is er geen melding bij de Europese Commissie nodig.
❌️ Voldoet de vergoeding niet aan alle criteria?
Dan is er wel sprake van staatssteun. Deze steun kan echter toch worden toegestaan onder specifieke staatssteunregels voor DAEB, mits de compensatie noodzakelijk is voor het uitvoeren van de publieke dienst en de interne markt niet onnodig wordt verstoord (artikel 107 VWEU). In deze gevallen geldt in principe meldingsplicht aan de Europese Commissie.
Toch bestaan er enkele uitzonderingen.
➡️ Het vrijstellingsbesluit van 2012 bepaalde in welke gevallen aanmelding bij de Europese Commissie niet nodig was, omdat de steun automatisch als verenigbaar met de interne markt werd beschouwd. Op 16 december 2025 werd dit besluit afgeschaft en vervangen door een nieuw besluit, waarin de regels zijn aangepast aan de huidige economische realiteit.
🔸 De algemene drempel wordt verhoogd tot 20 miljoen euro per jaar per DAEB, een aanpassing die rekening houdt met inflatie en gestegen kosten sinds 2012.
🔸 Voor bepaalde sectoren kan de compensatie hoger zijn dan de algemene drempel, zonder dat aanmelding nodig is:
Ziekenhuizen die medische zorg verlenen, inclusief spoedeisende hulp en ondersteunende activiteiten zoals onderzoek.
Diensten die bepaalde maatschappelijke behoeften vervullen, zoals kinderopvang, langdurige zorg, toegang tot werk, ondersteuning van kwetsbare groepen en toegankelijkheid voor mensen met een beperking.
Sociale huisvesting en betaalbare woningen, mits ze voldoen aan de regels in de bijlage van het besluit.
Vervoer en infrastructuur: specifieke drempels gelden voor eilandverbindingen (max. 300.000 passagiers), kleine luchthavens (max. 500.000 passagiers) en havens (max. 400.000 passagiers).
Deze uitzonderingen zijn toegestaan omdat een hogere compensatie in deze sectoren niet automatisch de mededinging verstoort.
🔸Een van de belangrijkste wijzigingen in het nieuwe vrijstellingsbesluit is de expliciete opname van betaalbare huisvesting naast sociale huisvesting als aparte categorie van DAEB. De Commissie erkent dat de woningcrisis niet langer beperkt is tot kansarme groepen, maar ook middeninkomens raakt, vooral in stedelijke en economisch sterke regio’s.
De EU publiceerde de nieuwe staatssteunregels niet toevallig gelijktijdig met het Europees plan voor betaalbare huisvesting.
🔗 De vereisten inzake DAEB voor sociale en betaalbare huisvesting werden toegevoegd in een aparte bijlage (zie onderaan).
🔸Daarnaast kunnen kritieke geneesmiddelen als DAEB worden erkend wanneer een kwetsbaarheidsbeoordeling aantoont dat er sprake is van marktfalen. In dat geval kunnen lidstaten exploitanten specifieke openbaredienstverplichtingen opleggen om de voorzieningszekerheid van deze geneesmiddelen te waarborgen.
🔸 Elke DAEB moet formeel worden toegewezen via een overheidsbesluit waarin onder meer de duur, de verplichtingen, het compensatiemechanisme en de controle op overcompensatie zijn vastgelegd.
🔸De compensatie mag nooit hoger zijn dan de nettokosten van de dienst, vermeerderd met een redelijke winst. Overcompensatie is verboden en moet worden teruggevorderd
🔸Daarnaast worden de transparantieverplichtingen gemoderniseerd. Vanaf 2028 moeten lidstaten steun boven 1 miljoen euro per onderneming en per DAEB registreren in een centraal, publiek toegankelijk register
🔸Tegelijk verlaagt de Commissie de administratieve lasten door rapportageverplichtingen te schrappen en de frequentie van controles te verminderen, vooral wanneer compensatie vooraf is gebaseerd op een geloofwaardig bedrijfsplan of wanneer ondernemingen vrijwel uitsluitend DAEB verrichten.
🎯 Met dit nieuwe besluit wil de Commissie een evenwicht vinden tussen flexibiliteit voor overheden en bescherming van de mededinging. Het kader biedt lidstaten meer ruimte om publieke belangen te beschermen en maatschappelijke investeringen te doen, terwijl misbruik van staatssteun en concurrentievervalsing worden tegengegaan.
➡️ Overgangsbepalingen:
Steunmaatregelen of regelingen die vóór dit besluit volgens Besluit 2012/21/EU waren vrijgesteld van aanmelding, blijven nog twee jaar vrijgesteld en verenigbaar met de interne markt.
Sociale DAEB-steun die eerder was vrijgesteld, blijft tot het einde van de looptijd van het toewijzingsbesluitvrijgesteld en verenigbaar.
Steun die eerder niet vrijgesteld of niet verenigbaar was, maar nu voldoet aan de voorwaarden van het nieuwe besluit, wordt geacht verenigbaar te zijn en vrijgesteld van meldingsplicht.
➡️ Dit besluit treedt in werking op de twintigste dag na die van de bekendmaking ervan in het Publicatieblad van de Europese Unie.
