Europese strategie voor onderzoeks- en technologie-infrastructuren

Onderzoeksinfrastructuren zijn grote faciliteiten die beschikken over geavanceerde apparatuur, laboratoria en digitale middelen. Ze omvatten onder andere instrumentensets, collecties, archieven en wetenschappelijke datanetwerken, die meestal eigendom zijn van en beheerd worden door overheidsinstanties. Technologische infrastructuren zijn bedoeld om nieuwe technologieën te ontwikkelen, testen, valideren en opschalen. Daaronder vallen bijvoorbeeld proeflijnen en -installaties, demonstratiefaciliteiten, cleanrooms, testomgevingen en living labs die bedrijven helpen om hun innovaties naar de markt te brengen en het risico te verkleinen.

Deze Europese strategie voor onderzoeks- en technologie-infrastructuren bevat een langetermijnvisie om dit ecosysteem uit te breiden en te versterken, zodat het een maximale bijdrage kan leveren aan de wetenschappelijke, technologische en industriële toekomst van Europa.

“Met deze nieuwe strategie zullen we ervoor zorgen dat wetenschappers, onderzoekers en innovators in heel Europa, met inbegrip van start-ups en scale-ups, gemakkelijk toegang hebben tot ultramoderne faciliteiten en op maat gemaakte diensten om hun producten en diensten te ontwikkelen en te testen” – Europees Commissaris voor Start-ups, Onderzoek en Innovatie Ekaterina Zaharieva

Deze strategie ondersteunt de verwezenlijking van de “vijfde vrijheid” van de interne markt van de EU met betrekking tot het vrije verkeer van onderzoekers, wetenschappelijke kennis en technologie in de Europese Onderzoeksruimte (European Research Area). Zij zal helpen het volledige potentieel van de leidende rol van Europa als wetenschappelijke grootmacht in verschillende strategische sectoren, zoals kunstmatige intelligentie (AI), biowetenschappen, aardobservatie, kwantumtechnologieën, fusie-energie, biotechnologie, schone en hernieuwbare energietechnologieën en geavanceerde materialen, te ontsluiten, alsook met de strategie om de randvoorwaarden voor start-ups en scale-ups in de EU te verbeteren.

Belangrijkste knelpunten

1. Gefragmenteerde financiering en beleid: Nationale, regionale en EU-financiering lopen langs verschillende sporen, en er is geen uniforme, coherente strategie voor technologische infrastructuren.

2. Beperkte samenwerking en synergie: De sectoroverschrijdende, regio-overstijgende en grensoverschrijdende samenwerking laat te wensen over.

3. Gebrekkige toegankelijkheid: Voor startups, scaleups en onderzoekers uit minder rijke regio’s zijn de kosten en administratieve barrières vaak te hoog.

4. Tekort aan mensen met de juiste vaardigheden: Zowel technisch personeel als managers hebben extra training nodig, zeker nu technologie zich snel ontwikkelt.

5. Ontwikkeling van data, digitalisering en AI: Er is een grote nood aan betere databeheerpraktijken (FAIR-principes), efficiëntere digitale tools, en integratie van AI.

Vijf concrete doelstellingen van de strategie

1. Versterken van het Europese ecosysteem van onderzoeks- en technologische infrastructuren door investeringen, capaciteit en afstemming op strategische EU-prioriteiten. 

2. Betere toegankelijkheid voor onderzoekers én innovatieve bedrijven (met name startups en scaleups), onder meer door harmonisatie, vereenvoudiging en meer transnationaal gebruik. 

3. Talent aantrekken en ontwikkelen: investeren in mensen, vaardigheden, leiderschap én erkenning van technische en operationele expertise. 

4. Governance verbeteren, met duidelijke kaders, coördinatie tussen lidstaten, overzichtelijke investeringsroutes, en betere regelgeving (o.a. voor samenwerking over grenzen heen).

5. Internationale dimensie en weerbaarheid (resilience): Europa wil sterker worden in wetenschap-diplomatie, data-soevereiniteit, en bescherming van strategische infrastructuren; samenwerking met kandidaat-landen (zoals Oekraïne) wordt versterkt.

Deze vijf concrete doelstellingen worden tot 2027 geïmplementeerd in 22 specifieke acties. Deze kunnen op de twee laatste pagina's van de Europese strategie voor onderzoeks- en technologie-infrastructuren teruggevonden worden.

Belang voor Vlaanderen

Dankzij de uitrol van een Europese strategie voor onderzoeks- en technologie-infrastructuren zullen Vlaamse onderzoeksinstellingen en technologiebedrijven kunnen profiteren van betere EU-financiering en samenwerking. Meer zichtbaarheid en openheid van infrastructuren zullen eveneens leiden tot hogere gebruiksgraden, ook in Vlaanderen.

Meer informatie

• Persbericht 'Commission launches new strategy to strengthen Europe's research and technology infrastructures' (Engels)

Attachment(s)

• A European Strategy on Research and Technology Infrastructures.pdf