29 mei 2024 - door Liese Dewilde
Het was een vruchtbare Raad Competitiviteit op 24 mei 2024. De ministers keurden onder andere twee Raadsconclusies goed: Raadsconclusies over de toekomst van de interne markt en Raadsconclusies over de toekomst van het industriebeleid.
Raadsconclusies “Een concurrerende Europese industrie als motor voor een groene, digitale en veerkrachtige toekomst": analyse van de huidige situatie van de industriële sector; analyse hoe innovatie, toegang tot financiering en het ondernemingsklimaat voor bedrijven verbeterd kunnen worden; voorstelling van de belangrijkste beginselen voor een toekomstig EU-industriebeleid.
Raadsconclusies “Een interne markt in het voordeel van iedereen”: oproep tot een holistische nieuwe strategie voor de interne markt, nadruk op verbeteren van het regelgevingskader om de potentiële voordelen van de interne markt te vergroten.
In niet-wetgevende raadsconclusies maakt de Raad zijn politiek standpunt kenbaar over een onderwerp, om zo te wegen op toekomstige (wetgevende) werkzaamheden.
De twee Raadsconclusies zijn inhoudelijk nauw verbonden met elkaar en kunnen dus niet los van elkaar begrepen worden.
Resoluties van de Raad, ook al zijn dit niet-wetgevende instrumenten, bepalen doorgaans de toekomstige werkzaamheden voor een specifiek beleidsterrein. Via deze weg kan de Commissie worden verzocht een voorstel te doen, verdere stappen te zetten of een bepaald beleid te voeren. Deze Raadsconclusies vlak voor de Europese verkiezingen en de aanstelling van een nieuwe Europese Commissie, hebben exact dat doel.
Hieronder volgt een uitgebreide analyse van beide Raadsconclusies. Voor kortere analyses kan je de persberichten van de raad bekijken: interne markt - industrie.
“Een interne markt in het voordeel van iedereen”
De Raad roept de Commissie op om vóór juni 2025 een strategie voor een gemoderniseerde interne markt voor te bereiden.
De Raad benadrukt de centrale rol van de eengemaakte markt als drijvende kracht achter de Europese integratie, duurzame en inclusieve groei en de mondiale kracht van de Unie. De Raad erkent echter ook dat er een nieuwe horizontale strategie nodig is om het onbenutte potentieel van de interne markt te benutten. De markt moet een strategische geopolitieke visie krijgen en verdere integratie van de eengemaakte markt is noodzakelijk.
De Raad onderstreept hierbij uitdrukkelijk de rol van het cohesiebeleid bij het stimuleren van duurzame groei op lange termijn. De Raad bevestigt ook het belang van de eengemaakte markt voor toekomstige uitbreidingsprocessen.
De Raad meent dat het regelgevingskader van de Unie dringend en ambitieus moet worden vereenvoudigd om voor echt gelijke concurrentievoorwaarden te zorgen, een bedrijfsvriendelijk klimaat te waarborgen en investeringen en concurrentie, alsook onderzoek en innovatie te stimuleren. Tegelijkertijd moeten de milieu- en sociale normen van de Unie, met inbegrip van consumentenbescherming, worden aangescherpt.
> De mogelijkheden van het huidige systeem benutten
De Raad roept de Commissie en de lidstaten op om het vrije verkeer van goederen en diensten te versterken door middel van harmonisatie en wederzijdse erkenning. Onnodige administratieve verplichtingen moeten afgeschaft en voorkomen worden.
De Raad benadrukt ook dat een doeltreffend regelgevingskader staat of valt met een correcte en tijdige uitvoering en handhaving. De Raad roept de Commissie en de lidstaten daarom op om het potentieel van alle bestaande beleids- en handhavingsinstrumenten te stroomlijnen, te versterken en ten volle te benutten.
> De weg vrijmaken voor betere regelgeving
De Raadsconclusies benadrukken dat relevante wetgevingsinitiatieven, uitvoerings- en gedelegeerde handelingen vergezeld moeten gaan van een tijdige, consistente en voorafgaande effectbeoordeling van hoge kwaliteit, als het initiatief naar verwachting aanzienlijke gevolgen zal hebben. De Raad somt in haar conclusies enkele elementen op die hierbij in acht moeten worden genomen (p6).
De ministers benoemen ook de cruciale bijdrage van vroegtijdige en adequate raadpleging van sociale partners, de civiele samenleving en belanghebbenden in het kader van de initiatieven van de Commissie. Ministers benadrukken ook de noodzaak van kwalitatieve oproepen tot het verzamelen van bewijsmateriaal.
De Raad wijs erop dat experimenteerclausules en regulatory sandboxes nuttige instrumenten zijn voor een innovatievriendelijk, empirisch onderbouwd en veerkrachtig regelgevingskader.
> Voortbouwen op de beginselen van de interne markt
De Raad zegt dat moet worden gezorgd voor randvoorwaarden die kmo's in staat stellen te innoveren, op te schalen en tot bloei te komen. Er moet ook gezorgd worden voor een ondernemingsvriendelijk klimaat dat bedrijven en in het bijzonder kmo's in staat stelt ten volle te profiteren van de kansen van de eengemaakte markt. Dit kan onder meer door het bevorderen van het beginsel ‘Think Small First’, en van het ‘Once Only’-beginsel bij het verzamelen van informatie.
De ministers benoemen het belang van het gebruik van de digitale instrumenten, door de ‘Digital by Default’ -benadering te systematiseren. Digitalisering van processen biedt potentieel voor het vereenvoudigen van de naleving.
De Raad vraagt van de Commissie dat ze oneerlijke handelspraktijken en grensoverschrijdende marktverstorende activiteiten tussen bedrijven, doeltreffend aanpakt, ten voordele van consumenten en bedrijven. Consumenten moeten doeltreffend worden beschermd en in staat worden gesteld actief bij te dragen aan de eerlijke groene en digitale transitie.
> Investeren in een eerlijke groene en digitale transitie
Het concurrentievermogen en de aantrekkingskracht van de Unie in de wereld moet dringend worden versterkt. Om de eerlijke groene en digitale transities te ondersteunen en het groeipotentieel van het Europese bedrijfsleven te stimuleren, moet een combinatie van particuliere en publieke financiering worden gemobiliseerd. De totstandbrenging van werkelijk geïntegreerde Europese kapitaalmarkten maakt daar deel van uit. De begroting van de Unie en de European Investment Bank-groep moeten een belangrijke rol blijven spelen.
De Raad verzoekt de Commissie een grondige analyse te maken van het bestaande wetgevingskader voor overheidsopdrachten met het oog op veerkrachtige en duurzame overheidsopdrachten en doeltreffende concurrentie. Zo moet de Commissie beoordelen of een herziening tijdens de zittingsperiode 2024-2029 noodzakelijk is.
> Presteren op het gebied van grensoverschrijdende diensten en hoogwaardige banen bevorderen
Op het gebied van diensten liggen aanzienlijke onbenutte kansen. De regels voor grensoverschrijdende dienstverlening mogen niet langer versnipperd zijn en moeten vereenvoudigd worden.
De Raad benadrukt uitdrukkelijk de waardevolle bijdrage van de sociale economie aan de versterking van de eengemaakte markt.
Duurzame groei en concurrentievermogen moeten gecombineerd worden met eerlijke arbeidsomstandigheden, sociale vooruitgang en gelijke kansen. Beleidsmaatregelen moeten stroken met de beginselen van de Europese pijler van sociale rechten.
Onderzoek, innovatie en onderwijs moeten centraal staan in de eengemaakte markt, met inachtneming van de bevoegdheden van de lidstaten. De ministers benoemen ook het belang van de beschikbaarheid, de ontwikkeling en het behoud van hooggekwalificeerde arbeidskrachten om de werking van de eengemaakte markt verder te verbeteren en tekorten aan arbeidskrachten te voorkomen.
> Veerkrachtige toeleveringsketens binnen de Unie en wereldwijd bevorderen
De Raad benadrukt dat het versterken van de circulaire economie kansen creëert voor meer vrij verkeer van materialen, producten en diensten.
Een welvarende en klimaatneutrale Unie heeft een concurrerende industrie met een sterke productiebasis nodig. Die moet verankerd zijn in een volledig functionerende eengemaakte markt, met behoud van echt gelijke concurrentievoorwaarden. De Raad roept daarom op tot een alomvattend, toekomstgericht en proactief Europees industriebeleid, om te helpen bouwen aan de groene, digitale en veerkrachtige toekomst van Europa.
Het is van vitaal belang voor de Unie om de risico’s van de toeleveringsketen te bewaken, hierop te anticiperen en ze te beperken. Strategische afhankelijkheden moeten aangepakt worden en economische zekerheid moet gegarandeerd zijn. De Unie moet daarom een mondiale voortrekkersrol spelen bij het vaststellen van normen, en tegelijkertijd het leiderschap op het gebied van sleuteltechnologieën ondersteunen.
Het voeren van een ambitieus, robuust, open en duurzaam handelsbeleid dat eerlijke handelsovereenkomsten mogelijk maakt is van belang. Dat beleid moet markten van derde landen openstellen voor Europese bedrijven, de belangen van de Unie verdedigen, veerkrachtige en betrouwbare toeleveringsketens laten ontwikkelen. Handelsbeleid moet een echt gelijk speelveld garanderen en wederzijdse markttoegangsmogelijkheden creëren. Het multilaterale, open en op regels gebaseerde handelsstelsel (met de WTO als kern) moet worden versterkt.
In 2023 was het 30 jaar geleden dat het Verdrag van Maastricht in werking trad en de Europese interne markt tot stand kwam. Voor die gelegenheid nam de Europese Commissie de mededeling ‘30 jaar eengemaakte markt’ en de mededeling ‘Concurrentievermogen van de EU op lange termijn: blik op de periode na 2030’ aan. De Commissie organiseerde ook tal van activiteiten. Het Europees Parlement nam, na een plenair debat over de interne markt, een resolutie aan: ‘Resolutie van het Europees Parlement van 18 januari 2023 over het dertigjarig bestaan van de eengemaakte markt: de verwezenlijkingen vieren en uitkijken naar toekomstige ontwikkelingen’. Ook de Raad hield een discussie voor de gelegenheid.
De verschillende instellingen erkenden elk de voordelen en van de interne markt, de noodzaak om de interne markt te voltooien en de realisatie dat de interne markt moet aangepast worden aan de nieuwe economische en geopolitieke realiteit.
Spanje en België, in het kader van hun voorzitterschappen van de Raad van de EU, gaven Enrico Letta in 2023 de opdracht om te onderzoeken hoe de eengemaakte markt beter kan functioneren. Tijdens de speciale Europese Raad van 17 en 18 april 2024 presenteerde Letta zijn rapport ‘Meer dan een markt’ aan de regeringsleiders en staatshoofden. Het rapport biedt talrijke ideeën en concrete voorstellen op verschillende beleidsterreinen voor de voltooiing en toekomst van de Europese interne markt.
“Een concurrerende Europese industrie als motor voor een groene, digitale en veerkrachtige toekomst”
De Raad roept op tot een alomvattend Europees industriebeleid dat strookt met de groene en digitale prioriteiten van de Unie voor 2030. De Raad roept de volgende Europese Commissie ook op om industriebeleid centraal op de agenda van haar wetgevingsmandaat te plaatsen.
De Raadsconclusies bevatten de punten die de lidstaten willen opnemen in een toekomstig Europees industriebeleidskader. Dat kader moet alomvattend, toekomstgericht en proactief zijn. Het moet gebaseerd zijn op empirisch onderbouwde instrumenten, maatstaven, marktgebaseerde beginselen en belangrijke economische prognoses en bevindingen. Ook moet het de jongste economische resultaten verwerken in een analyse van het industriebeleid, en milieu-, duurzaamheids-, veerkracht- en sociale factoren opnemen in de basismodellen. Zo moeten de potentiële strategische toekomstige groeimarkten in kaart worden gebracht. De ministers haalden inspiratie uit de Verklaring Van Antwerpen.
Een welvarend Europa heeft behoefte aan een concurrerende industrie met een sterke industriële basis, die de motor is voor innovatie, productiviteit, kwaliteitsbanen, duurzaamheid en groei. Een volledig functionerende eengemaakte markt is daarbij essentieel.
De EU moet voorrang geven aan het uitblinken in onze unieke sterke punten en het voortouw nemen op technologiegebieden waarop Europa een sleutelpositie moet innemen en die van cruciaal belang zijn voor de economische zekerheid van de EU. Daarnaast is het bewaken van en anticiperen op risico's in de toeleveringsketen en het aanpakken van strategische afhankelijkheden van vitaal belang voor de EU om haar eigen groene en digitale transitie vooruit te helpen.
Digitale technologieën en innovatieontwikkelingen spelen een cruciale rol in de Europese samenleving en industrie. Cyberbeveiliging is in toenemende mate van belang. De Raad neemt ook nota van de snelle ontwikkeling en toepassing van generatieve AI-oplossingen, alsook van het opkomende potentieel van kwantumtechnologieën. Er wordt aanbevolen prioriteit te geven aan technologiegebieden die van fundamenteel belang zijn voor de economische zekerheid van de EU. Een veilige onderzeese, terrestrische en niet-terrestrische (inclusief ruimtevaart) infrastructuur voor digitale connectiviteit is van het grootste belang als Europa digitaal veerkrachtig en concurrerend wil worden en blijven.
De Raad roept de particuliere sector op om samen te werken met de overheid om investeringen in energie-efficiëntie en duurzaam vervoer op te voeren. De Raad roept daarnaast de Commissie op om een nieuwe strategie te ontwikkelen ter ondersteuning van de Europese maritieme industrie, die van vitaal belang is voor de strategische belangen van de EU.
Overheidsopdrachten kunnen strategische hefbomen zijn voor het stimuleren van de vraag naar en investeringen in goederen en diensten die bijdragen tot duurzaamheid, digitalisering en veerkracht. De Commissie moet een grondige analyse maken van het bestaande wetgevingskader inzake overheidsopdrachten, om te beoordelen of een herziening noodzakelijk is.
De ministers benadrukken ook dat gunstige voorwaarden moeten worden geschapen voor de vraag naar duurzame en circulaire producten en materialen. Specifiek dringen ze ook bij de Commissie aan op de actualisering van de strategie voor de bio-economie tegen eind 2025.
De Raad erkent het belang van een goed functionerende vereenvoudigde bestuursstructuur die belanghebbenden in industriële ecosystemen samenbrengt om de uitvoering van de Europese industriële strategie op een open, transparante, diverse en inclusieve manier te vergemakkelijken en bij te dragen tot de beleidsvorming.
De Raad Concurrentievermogen is bovendien van oordeel dat de nieuwe beleidscyclus de gelegenheid biedt om het mandaat van de Raad Concurrentievermogen te versterken met het oog op een gecoördineerde uitvoering en monitoring van een ambitieuze agenda voor het industriebeleid.
In de Raadsconclusies wordt innovatie aangemerkt als dé aanjager van het Europese concurrentievermogen. De Raad moedigt daarom samenwerking aan tussen de industrie, onderzoeks- en technologieorganisaties, instellingen voor hoger onderwijs, financieringsinstanties en betrokken overheidsinstanties. Er moet worden gezorgd voor een betere koppeling tussen innovatie en industriële initiatieven. De volgende Commissie heeft de belangrijke taak om een oplossing te bieden voor de ‘innovatieparadox’ (d.w.z. het feit dat kennis niet altijd wordt omgezet in verhandelbare producten of diensten). Die innovatieparadox leidt tot een aanzienlijk onbenut potentieel in de industriële waardeketens in de gehele Unie.
Er is behoefte aan meer synergieën tussen en een optimalisering van de bestaande financieringsinstrumenten op alle niveaus. Die moeten de omzetting van ontdekkingen in innovatieve marktproducten door de industrie ondersteunen en de verspreiding en toepassing van innovaties en technologieën mogelijk maken. De Raad moedigt de Commissie aan de aanvraagprocedures voor EU-financieringsmogelijkheden te blijven verbeteren en vereenvoudigen;
De ministers benadrukken dat bedrijven, met name kmo's en startende ondernemingen, innovaties moeten kunnen testen en demonstreren in relevante situaties in de echte wereld en, waar passend, in regulatory sandboxes. Onderzoeks- en technologie-infrastructuren spelen een belangrijke rol in dat proces. De Raad roept daarom op tot een Europese strategie ter bevordering van samenwerking en netwerkvorming tussen dergelijke infrastructuren in de gehele EU.
Financiering wordt aangemerkt als een essentiële bouwsteen van het industriebeleid van de EU. Daarom wordt in de conclusies geanalyseerd hoe particuliere en publieke financieringsinstrumenten kunnen worden gestimuleerd zonder afbreuk te doen aan het beleid inzake mededinging en staatssteun. Europese bedrijven, met name startende ondernemingen, scale-ups en kmo's, hebben nog steeds te kampen met een reeks belemmeringen bij het aantrekken van lange termijn- en risicokapitaal. De Raad dringt erop aan om de inspanningen op zowel EU- als nationaal niveau op te voeren om werkelijk geïntegreerde Europese kapitaalmarkten tot stand te brengen.
Een eerlijk en doeltreffend mededingingsbeleid, dat de mededinging op de markten vrijwaart, is van cruciaal belang gebleken voor de economische welvaart in de Unie. Het is belangrijk om op de ingeslagen weg voort te gaan.
Een subsidiewedloop tussen de lidstaten zou schadelijk zijn voor de Unie als geheel en moet dus vermeden worden. Het Europees kader voor staatssteun moet consequent worden toegepast en door de Commissie adequaat worden gecontroleerd. Zo moet men gelijke concurrentievoorwaarden waarborgen en elk risico van fragmentatie voorkomen. De ministers moedigen de Commissie aan om de procedures voor de aanmelding van staatssteun te vereenvoudigen en te versnellen. Ze dringen er ook bij de Commissie op aan om zich te blijven inspannen voor de evaluatie en verbetering van de staatssteuninstrumenten.
De Raad beschouwt de belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang (Important Projects of Common European Interest - IPCEI's) als een waardevol instrument voor het Europees industriebeleid dat de lidstaten in staat stelt in te grijpen bij ernstig marktfalen en innovatieve projecten te bevorderen die hun individuele capaciteiten te boven gaan. Het IPCEI-kader moet verder worden geoptimaliseerd.
In zijn conclusies onderstreept de Raad dat de juiste omstandigheden moeten worden gecreëerd voor het welslagen van de industrie.
De Raad benadrukt het belang van een gunstig klimaat waarin bedrijven, in het bijzonder kmo's, kunnen gedijen, bloeien en schaalvergroting tot stand kunnen brengen, dat bevorderlijk is voor ondernemerschap, investeringen aantrekt, innovatie stimuleert en bijdraagt tot het concurrentievermogen van de Unie en haar 14 industriële ecosystemen.
Een optimaal werkende en versterkte eengemaakte markt zorgt ervoor dat de Unie veerkrachtig en concurrerend blijft. De Commissie moet haar inspanningen opvoeren om ongerechtvaardigde belemmeringen weg te nemen.
Rechtszekerheid en een samenhangend, voorspelbaar, toekomstbestendig en toegankelijk regelgevingskader zijn van vitaal belang om investeringen aan te moedigen en ons concurrentievermogen te vrijwaren. Het stroomlijnen van de vergunningsprocedures voor projecten die bijdragen tot de doelstellingen van de groene en digitale transitie is van enorm belang.
Daarnaast moeten de lasten in verband met de uit EU-wetgeving voortvloeiende rapportageverplichtingen voor bedrijven en overheden met 25% verminderen. De ministers nemen in dit verband nota van het idee om een ‘innovatiestresstest’ voor nieuwe EU-wetgeving in te voeren.
Zekerheid, duurzaamheid en betaalbaarheid van de energievoorziening, via een goed geïntegreerde Europese energiemarkt en grensoverschrijdende infrastructuren en netwerken, zijn van vitaal belang voor de industrie en haar concurrentievermogen. De ministers onderkennen de rol van de interne energiemarkt bij het stimuleren van investeringen in energiesystemen, energie-efficiëntie, flexibiliteit en een grotere elektrificatie van de economie.
Voor het slagen van de groene en digitale transitie en in de context van bredere demografische trends, moeten de vereiste competenties en vaardigheden op alle niveaus in voldoende mate beschikbaar zijn, waarbij een genderevenwicht moet worden bevorderd wat betreft afgestudeerden en beroepen op ICT- of bèta/technisch gebied. Actie op dit gebied vereist investeringen, sociale dialoog en versterkte samenwerking tussen alle belanghebbenden, op het gebied van formeel onderwijs, beroepsonderwijs en -opleiding en leren op de werkplek. Een divers scala aan vaardigheden kan ook worden verworven door levenslang leren in al zijn vormen. De Raad roept op tot een grotere erkenning en validering van niet-formeel leren, competenties en vaardigheden.
Een ambitieus, robuust, open en duurzaam handelsbeleid voeren is cruciaal. De EU moet strategische afhankelijkheden met een hoog risico verminderen, sociale en milieunormen bevorderen, de diversificatie van de handelsstromen vergemakkelijken, handelsbelemmeringen wegnemen en het concurrentievermogen van Europese bedrijven zowel binnen als buiten de EU versterken. Waar nodig moet het volledige scala aan beleidsinstrumenten, zoals handelsbeschermingsinstrumenten, worden ingezet om de EU-markt en gelijke concurrentievoorwaarden te vrijwaren tegen oneerlijke concurrentie en praktijken van derde landen, met name in strategische sectoren of sectoren met overcapaciteit.
Technische normen spelen een grote rol in het concurrentievermogen, het technologisch leiderschap en de beveiliging van de toeleveringsketen van de Europese economie. Het Europees vermogen om internationale normen vast te stellen en te beïnvloeden, moet versterken. De Raad verzoekt de Commissie en de lidstaten een horizontale aanpak te ontwikkelen om de ontwikkeling van normen te integreren in onderzoek en innovatie. Dit kan de markttoepassing versnellen en bijdragen tot het leiderschap van de EU op het gebied van normalisatie.
Intellectuele-eigendomsrechten, en met name octrooien, zijn de "munteenheid" van onze kenniseconomie. De betrokken EU-instellingen, -agentschappen en de financiële gemeenschap moeten verderwerken aan de valorisatie van intellectuele-eigendomsrechten als hefboom voor kmo's en startende ondernemingen om op de eengemaakte markt en daarbuiten op te schalen.
De pagina van de vergadering van de Raad Concurrentievermogen van 24 mei 2024 bundelt relevante info.
Bekijk hier het persbericht van de Raad over de Raadsconclusies over de toekomst van de interne markt.
Hier vind je de volledige tekst van de Raadsconclusies.
Bekijk hier het persbericht van de Raad over de Raadsconclusies over de toekomst van het industriebeleid.
Hier vind je de volledige tekst van de Raadsconclusies.
.jpg)
