07 februari 2024 - door Liese Dewilde
Op 6 februari 2024 hebben de Raad en het Europees Parlement een voorlopig politiek akkoord bereikt over de oprichting van een platform voor strategische technologieën voor Europa, het Strategic Technologies for Europe Platform (STEP).
Het doel is om de soevereiniteit en het concurrentievermogen van de EU op de lange termijn in kritieke technologieën te versterken.
Door middel van een mix van financiële stimulansen en maatregelen om de financiering van projecten te vergemakkelijken, zal het een hefboomwerking hebben op de financiering ter ondersteuning van kritieke technologieën in het kader van bestaande EU-programma's en -fondsen
Er komt een Sovereignty Seal en een Sovereignty Portal.
“Met het akkoord van vandaag bundelen we de middelen uit de EU-begroting om investeringen te mobiliseren in diepe en digitale technologie, cleantech en biotechnologie, die van cruciaal belang zijn voor de EU om haar concurrentievoordeel in deze strategische sectoren te behouden.”
Hadja Lahbib, Belgisch minister van Buitenlandse Zaken, Europese Zaken en Buitenlandse Handel en Federale Culturele Instellingen
STEP zal investeringen mobiliseren op het gebied van digitale en geavanceerde technologie, schone technologie en biotechnologie.
Door middel van een mix van financiële stimulansen en maatregelen om de financiering van projecten te vergemakkelijken, zal het een hefboomwerking hebben op de financiering ter ondersteuning van kritieke technologieën in het kader van bestaande EU-programma's en -fondsen. Denk aan de fondsen in het kader van het cohesiebeleid, InvestEU, Horizon Europe, het Europees Defensiefonds, het Innovatiefonds en de Herstel- en veerkrachtfaciliteit (RRF). Om de investeringscapaciteit op defensiegebied te vergroten, zal 1,5 miljard euro extra worden toegewezen aan het Europees Defensiefonds.
Het algemeen doel is om de soevereiniteit en het concurrentievermogen van de EU op de lange termijn in kritieke technologieën te versterken.
In het kader van het STEP worden een soevereiniteitszegel en een soevereiniteitsportaal gecreëerd om synergieën tussen de bestaande programma's te bevorderen.
Een Sovereignty Seal (soevereiniteitszegel) wordt toegekend aan projecten die bijdragen aan de STEP-doelstellingen als kwaliteitslabel dat hen helpt toegang te krijgen tot EU-financiering en andere investeringen aan te trekken.
Het Sovereignty Portal (soevereiniteitsportaal) zal een one-stop-shop worden voor financieringsmogelijkheden voor STEP-gerelateerde projecten.
Een belangrijk element van STEP zijn financiële stimulansen om middelen van het cohesiebeleid te kanaliseren naar investeringen in kritieke technologieën.
Er zal een medefinancieringspercentage van 100% en een voorfinancieringspercentage van 30% gelden voor STEP-prioriteiten in de programmeringsperiode 2021-2027. Ook investeringen in grote ondernemingen zijn mogelijk.
Gezien de aanhoudende begrotingsdruk in de lidstaten zal een medefinancieringspercentage van 100% ook met terugwerkende kracht worden toegepast op de cohesieprogramma's voor 2014-2020 in het laatste boekjaar, terwijl de termijn voor het indienen van betalingsaanvragen met 12 maanden zal worden verlengd.
Om het gebruik van STEP in het kader van de fondsen voor cohesiebeleid verder aan te moedigen, krijgen de lidstaten ook meer flexibiliteit om de klimaatdoelstellingen in het kader van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (30%) en het Cohesiefonds (37%) te halen door 'overtollige projecten' in het kader van het ene fonds mee te tellen voor de doelstelling van het andere. Tegelijkertijd zal een plafond van 20% gelden voor investeringen in het kader van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, om ervoor te zorgen dat dit fonds zich blijft richten op zijn oorspronkelijke doelstellingen.
De lidstaten krijgen de mogelijkheid om programma's - en bijgevolg partnerschapsovereenkomsten - in 2024 via een versnelde procedure te wijzigen. Zo kunnen zij al dit jaar voorfinanciering voor STEP-gerelateerde projecten ontvangen, naast verdere wijzigingen in 2025 binnen het tijdschema van de tussentijdse evaluatie.
De Commissie zal tegen eind 2025 een tussentijds evaluatieverslag over de uitvoering van STEP voorleggen aan de Raad en het Europees Parlement. Dat zal als basis gelden voor de voorbereiding van nieuwe interventies ter ondersteuning van soevereiniteit en concurrentievermogen in strategische sectoren in de toekomst.
Het voorlopig politiek akkoord moet nu door het Europees Parlement worden goedgekeurd en vervolgens door de Raad formeel worden aangenomen. Daarna kan de verordening tot oprichting van STEP in het EU Publicatieblad verschijnen. De verordening zou de dag erna in werking treden.
Op 1 februari 2023 publiceerde de Europese Commissie haar Green Deal Industrial Plan om het concurrentievermogen van de Europese net-zero industrie te versterken en de snelle overgang naar klimaatneutraliteit te ondersteunen. Von der Leyen kondigde de publicatie van dit plan in grote lijnen aan tijdens haar speech op het World Economic Forum in Davos op 17 januari 2023.
Het Industrieel Plan is daarvoor gebaseerd op vier pijlers:
Een voorspelbaar en vereenvoudigd regelgevingskader
Snellere toegang tot financiering
Verbetering van vaardigheden
Open handel voor veerkrachtige toeleveringsketens
Ontdek hier hoe VLEVA-leden uit het Vlaamse middenveld reageerden op dit Green Deal Industrieel Plan.
In het kader van het Green Deal Industrial Plan werden verschillende toekomstige initiatieven aangekondigd: een kritieke grondstoffenwet, een Net-Zero Industry Act, een Europees Soevereiniteitsfonds ezovoort.
Een echt Europees Soevereiniteitsfonds is er uiteindelijk (nog) niet gekomen. Maar op 20 juni 2023 stelde de Commissie als alternatief de oprichting voor van een platform voor strategische technologieën voor Europa. Dit was een onderdeel van haar pakket voorstellen met betrekking tot de tussentijdse herziening van het meerjarig financieel kader 2021-2027.
