20 March 2024 - door Paula Verschaeve
VLEVA-leden Embuild Vlaanderen en Vlakwa werkten aan een project ‘Waterbewust bouwen’. Samen met andere partners van het project willen ze de bebouwde omgeving weerbaarder maken tegen droogte en waterschaarste. Op dinsdag 20 februari vond de slotconferentie plaats van hun project.
Hoe verliep dit project en deze samenwerking? Welke lessen trekken ze uit dit project? En welke beleidsaanbevelingen doen ze, op basis van hun resultaten, naar Europa toe?
Je ontdekt het in dit interview met Griet Goossens van Embuild Vlaanderen en Veerle Depuydt van Vlakwa.
-Background.jpg)
Jullie waren allebei cruciale spelers in het project 'Waterbewust bouwen'. Hoe is jullie samenwerking en dit project tot stand gekomen?
EMBUILD: De droogteproblematiek is de voorbije jaren heel actueel geworden in Vlaanderen. Daarom introduceerde de Vlaamse regering in de zomer van 2020 de Blue Deal, een Vlaams plan in de strijd tegen waterschaarste en droogte. Embuild Vlaanderen werd vanuit verschillende hoeken gecontacteerd met de vraag een project op te starten dat inzet op het potentieel van huishoudens en gebouwen in de strijd tegen waterschaarste en droogte in de bebouwde omgeving.
In onze zoektocht naar financiering vonden we vanuit VLAIO een COOCK-oproep, met middelen voorzien vanuit het Vlaamse relanceplan, gefinancierd vanuit het Europese herstelplan “Next Generation EU”. COOCK staat voor Collectief Onderzoek & Ontwikkeling en Collectieve Kennisverspreiding. Dat bleek de ideale formule voor kennisinstellingen en sectorfederaties om op maat van bouwprofessionals zowel onderzoek te doen en tools te ontwikkelen als alle kennis maximaal te verspreiden naar de leden en andere geïnteresseerden. Zo werd een uniek consortium van 5 partijen geboren: Buildwise, Embuild Vlaanderen, Netwerk Architecten Vlaanderen, Vlakwa en VLARIO. We startten op 1 maart 2022 en het project liep tot 28 februari 2024, met onze slotconferentie als afsluiter.
VLAKWA: Onze samenwerking en dit project zijn inderdaad heel vraaggedreven ontstaan. Bij Vlakwa werken we vaak als waterinnovator aan individuele projecten en communiceren we hier uitgebreid over. Maar we zagen dat het nodig was om onze leerlessen te bundelen én om die verder te verspreiden naar de juiste partners. Zo vonden Vlakwa en de bouwsector elkaar. Zowel bij de bouwsector als bij Vlakwa bleek de nood hoog om de kennis over het thema ‘Waterbewust bouwen’ te verdiepen en te verspreiden. Dan is het uiteraard nuttiger voor alle partijen om dat samen te doen.
Wat was het doel van jullie project?
VLAKWA: Het project wil kennis verzamelen, opbouwen en verspreiden rond innovatieve methodes en technieken die toelaten om in het kader van bouwprojecten bewust om te gaan met water. Momenteel is er onvoldoende doorstroming van behaalde expertise bij pilootprojecten. Met het project willen we de stijgende nood aan kennis bij de doelgroep invullen. Maar naast het zo breed mogelijk verspreiden van kennis worden ook tools en instrumenten opgezet en ontwikkeld om de doelgroep te ondersteunen en aan te zetten tot effectieve implementatie.
EMBUILD: Via die kennisbundeling en kennisverspreiding willen we bedrijven en projectpartners in de bouw stimuleren en ertoe aanzetten om innovatieve technieken toe te passen en te integreren in hun werking. Het achterliggende idee is om zo de bebouwde omgeving weerbaarder te maken tegen droogte en waterschaarste.
Vanuit de twaalf projecten die binnen het COOCK-traject intensief werden opgevolgd, ontpopten zich een aantal wetgevende en technische knelpunten. Jullie gingen met die negen uitdagingen aan de slag en formuleren zo een 5-tal beleidsaanbevelingen. Zijn er aanbevelingen naar Europa toe?
EMBUILD: Ja. Onze grootste aanbeveling naar Europa toe gaat over de drinkwaterrichtlijn. Die richtlijn maakt het moeilijk om met regenwater te douchen. Uit de cijfers van de grote Waterenquête (van Vlakwa, AquaFlanders en de UGent) blijkt dat 63% van de respondenten overweegt om met regenwater te douchen. Wat wijst op een groot draagvlak bij de burger. Vanuit Europa wordt dit niet onmogelijk, maar wel moeilijk gemaakt, omdat douchewater dezelfde kwaliteit moet hebben als drinkwater. Zijn deze strenge normen noodzakelijk? Kan je niet douchen met regenwater, na een behandeling via UV-filter of actieve koolfilter?
VLAKWA: Klopt. We zien dat heel wat mensen vandaag al douchen met regenwater, soms zelfs zonder voorbehandelingsstap. Het potentieel in Vlaanderen om op alternatieve waterbronnen zoals regenwater in te zetten, is dus groot. Onze boodschap naar Europa toe: beschouw douchewater niet langer als ‘water bestemd voor menselijke consumptie’. Europees zou dit alvast een stap voorwaarts zijn om vertrouwen te wekken rond regenwater. Want regenwater is een goede waterbron, niet alleen om toiletten mee door te spoelen.
Welke rol speelt de Renovation Wave binnen jullie aanbevelingen?
EMBUILD: De Renovation Wave gaat uit van de energetische renovatie van het gebouwenpark. Het is voor ons zaak om die renovatiegolf te koppelen aan het klimaatbestendiger maken van gebouwen. Dat zou dan gaan over het beschermen van gebouwen tegen hittestress, meer water bufferen met behulp van een regenwatertank, het hergebruiken van regenwater, het water meer laten infiltreren in de tuin en waterdoorlatende materialen gebruiken voor terrassen en opritten.
VLAKWA: Op dit moment investeren mensen in het kader van de energetische renovatiegolf. Dat gaat gepaard met grote werkzaamheden die je maar eens in de 20 jaar uitvoert. Voor wie gaat bouwen of verbouwen is het dus zinvol om nu al de juiste voorzorgsmaatregelen te nemen. Zo kan je nu al een leidingcircuit voor grijs water (alle water uitgezonderd van toiletten) of zwart water (afkomstig van toiletten) aanleggen om het later apart in te zamelen en mits het voorzien van de juiste behandelingstechnologie waterhergebruik mogelijk te maken. Voor wie bouwt of renoveert: pin jezelf niet vast, maar kijk vooruit!
Niet zo lang geleden kondigde de Commissie aan het EU-initiatief rond een veerkrachtig waterbeleid uit te stellen. De oorspronkelijke datum was 12 maart 2024. Van een nieuwe lanceringsdatum is nog geen sprake. Zowel Vlakwa als Embuild zijn voorstander van een Europese Blue Deal. Hoe kijken jullie naar dit uitstel?
EMBUILD: Met de Europese verkiezingen in het vooruitzicht is het voortbestaan van dit initiatief helaas onzeker. Dit vinden we beiden een jammere zaak. Klimaatadaptatie komt al in veel Europese documenten aan bod, maar een EU Blue Deal zou toch een concretere invulling geven aan hoe dat dan precies moet gebeuren.
VLAKWA: Dit is ongetwijfeld geen positief signaal naar wie actief stappen vooruit wil zetten. Dat een richtdatum ontbreekt, is simpelweg demotiverend.
Jullie besloten twaalf pioniersprojecten te selecteren en intensief op te volgen. Daarbij ging het om een diverse verzameling cases: groot- en kleinschalige projecten, zowel nieuwbouw als renovaties, met individuele dan wel collectieve watertechnieken. Eén ding is zeker: het project rond Waterbewust bouwen biedt de bouwsector alvast inspirerende cases. Vlakwa en Embuild pikken er drie voor je uit.
“Het is zinvol om te verwijzen naar wateruitwisseling. Neem nu het project Nieuwe Dokken in Gent, dat kadert binnen een Europees Interreg programma. De ‘wijk van de toekomst’ is gelegen in het nieuwe stadsdeel rond de Oude Dokken in Gent en is het toonbeeld van circulariteit en een volledig gesloten lokale kringloop van water en energie. Zo levert de woonwijk gezuiverd afvalwater aan het nabijgelegen zeepbedrijf ‘Christeyns’, wat op zijn buurt restwarmte aanlevert voor gebouwenverwarming.”
“Ook kleine projecten zorgen voor inspiratie. Zo is er de case Witte Groeten, een stadswoning in Borgerhout met doorgedreven aandacht voor groen en waterbewust bouwen. Daar zorgt een regenwaterput van 7.500 liter voor maximaal hergebruik. Bijna de helft van de daken heeft een extensief en semi-intensief groendak. Het ingezamelde regenwater wordt maximaal hergebruikt voor laagwaardige toepassingen zoals toiletspoeling. De overloop van de regenwaterput en het overtollige water van de groendaken worden dan weer afgevoerd naar een schelpenbed onder de terrasbekleding, wat aantoont dat er ook op een kleine oppervlakte veel mogelijk is.”
“Nog een treffend voorbeeld is het wijkproject ‘Slimme straat’ van B-rain Connect in Wiekevorst. Daar gaat geen druppel regenwater verloren en krijgt groen alle ruimte om te groeien. Door een bufferbekken in de straat te integreren, wordt het regenwater van alle daken opgevangen en herverdeeld naar de gebruikers. Een unieke aanpak van het regenwaterverhaal, want in droge periodes krijgt de irrigatie van bomen voorrang.”
Met dank aan Veerle Depuydt, waterinnovator bij Vlakwa & Griet Goossens, experte in milieu, klimaat en circulair bouwen bij Embuild Vlaanderen
