31 mei 2024 - door Kristof Vlaeminck
In goede samenwerking met VLEVA-lid VLIZ (het Vlaams Instituut voor de Zee) en de Vlaamse Unesco Commissie (VUC) organiseerden we op 25 april het ‘Ocean Decade meets Mission Ocean: Blauwe Vaardigheden voor een Duurzame Economie’ evenement in het kader van het Belgisch EU-raadsvoorzitterschap. Met de steun van POM West-Vlaanderen en VLEVA-lid de Blauwe Cluster werden experten uit de academische wereld, beleidsmakers, industrieleiders en middenveldactoren uitgenodigd om kennis uit te wisselen en samen te werken rond het thema ‘blue skills’.
Het hoofddoel van de conferentie? Een eerste stap zetten richting een veerkrachtige toekomst voor onze oceaan én een duurzame blauwe economie!
Hoe verliep de conferentie?
Welke lessen kan VLIZ uit de conferentie trekken?
Wat zijn de conclusies?
Je ontdekt het in dit interview met Tina Mertens en Ann-Katrien Lescrauwaet van VLIZ.
Hoe is jullie conferentie tot stand gekomen? Wat was de aanzet voor jullie conferentie?
Tina: Internationaal staat de oceaan hoog op de agenda. Nooit eerder werden zoveel middelen vrijgemaakt om onze kennis en inzichten in dit blauwe goud te versterken. Om een duurzame toekomst voor onze oceaan te realiseren, riep de Verenigde Naties in 2021 de Ocean Decade uit. Door samenwerking en innovatie wil de Ocean Decade de talloze uitdagingen aanpakken waarmee onze zeeën worden geconfronteerd. Denk maar aan plasticvervuiling, overbevissing, aantasting van koraalriffen en oceaanverzuring. Ook Europa draagt zijn steentje bij via zijn missie “restore our ocean and waters” tegen 2030. Vanuit Vlaanderen kunnen we bijdragen en voortbouwen op een decennialange internationale samenwerking rond oceaanwetenschappen en kennis- en capaciteitsopbouw mede dankzij de steun van de Vlaamse overheid. En ook onze bedrijven actief in de blauwe economie zijn koploper in innovatie.
Ann-Katrien: Als lid van de Vlaamse Unesco Commissie (VUC) verwijs ik graag naar onze rol als formeel aanspreekpunt voor Unesco in Vlaanderen, dat steun biedt met specifieke voorlichtings- en adviestaken, onder meer rond onderwijs en opleiding. Het Belgisch Voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie was dan ook meteen een uitstekende aanleiding om de bestaande, complementaire expertise rondom ‘blauwe vaardigheden’ in de kijker te zetten. ‘Blue skills’ of ‘blauwe vaardigheden’ legt de nadruk op het belang van een basiskennis voor professionals over de wisselwerking tussen oceaan-klimaat-ecosystemen om de transitie naar een duurzame, veerkrachtige en sociaal rechtvaardige samenleving mogelijk te maken. We zagen de meerwaarde om de verschillende actoren en hun rijke expertise samen te brengen, om de visies en activiteiten in kaart te brengen en te polsen naar de wenselijkheid en draagvlak voor een nauwere samenwerking.
Wat was het doel van het evenement ‘Ocean Decade meets Mission Ocean’?
Ann-Katrien: In zowat alle sectoren in de blauwe economie is het een uitdaging om bestaande vacatures ingevuld te krijgen. Zowel in de traditionele takken – denk aan visserij en havenlogistiek - als in ‘emergente’ maritieme bedrijven - zoals offshore energie en security op zee - ervaart men een krapte op de arbeidsmarkt. De nood aan kwalitatieve en hoog-gespecialiseerde mariene professionals is een knelpunt voor huidige en toekomstige ontwikkelingen. Daarom kozen we als centraal thema ‘blauwe vaardigheden’.
Tijdens dit evenement kwamen kennis en ervaringen uit de praktijk aan bod. Experts wisselden beste praktijkvoorbeelden en innovatieve oplossingen uit. Het evenement focuste in het bijzonder op de transitie naar een klimaatneutrale oceaaneconomie, de digitale transitie en innovatie in het opleidingsaanbod, en het in de praktijk brengen van biodiversiteitsversterkende maatregelen met het oog op herstel van een gezond ecosysteem.
Tina: Om het zeer concreet te maken, kijken we dan naar de kennis en vaardigheden die professionals nodig hebben om die algemene, soms theoretische begrippen, in de praktijk te brengen: hoe zet je digitalisering in voor het optimaliseren van observaties op zee? Hoe helpen VR en AR om ons beter voor te bereiden op risicovolle interventies op zee? Welke technologieën helpen ons om de uitstoot van koolstofdioxide te mitigeren en koolstof te capteren?
“We moeten beseffen dat de oceaan enorm groot is, maar niet te groot om te falen. We kunnen de oceaan opnieuw gezond maken en dat met de juiste 'blue skills'!”
Jan Mees (Algemeen directeur VLIZ)
Verschillende sprekers verwezen naar ‘nature-based solutions’ en ‘natuurinclusief design’. Wat betekent dit en waarom is het zo belangrijk ?
Tina: Om een duurzame toekomst voor onze oceaan te garanderen, moeten we zoveel als mogelijk samenwerken met de natuur. Onderzoek heeft immers aangetoond dat ‘nature-based solutions’ een kostenefficiënt alternatief vormen voor harde, artificiële of ‘manmade’ structuren. Met deze maatregelen trachten we enerzijds zoveel als mogelijk de natuur na te bootsen en biodiversiteit te versterken, maar anderzijds ook mogelijkheden te voorzien om de natuur zich verder te laten ontwikkelen en zelfs aan herstel te werken. Een voorbeeld van zo’n ‘nature-based solution’ kan je in Oostende vinden waar een duin voor de dijk werd ingeplant om meer zand vast te houden op het strand bij stormweer en hevige wind. Tegelijk zal de groeiende duin zorgen voor meer gevarieerde natuur en betere bescherming tegen overstromingen.
Ann-Katrien: Ecosysteemherstel is intussen een potentieel winstgevende economische activiteit, die volop in ontwikkeling is. Ook in de Noordzee wordt gekeken naar bijvoorbeeld multi-trofische aquacultuursystemen die een positieve bijdrage kunnen leveren aan biodiversiteit en ecosysteemherstel. Om dit in de praktijk om te zetten heb je naast kennis en inzichten ook de vaardigheden nodig om deze in multidisciplinaire context samen te brengen en toe te passen in een uitdagende omgeving zoals in open zee.
Na inspirerende paneldiscussies en boeiende keynotes, nam het publiek deel aan één van de drie break-out sessies. Elke sessie belichtte een ander thema: (1) ‘ecosysteembenadering voor een duurzame blauwe economie’, (2) ‘digitale transitie - van oceaanobservaties en datasystemen tot beleidsadvies’ en (3) ‘de oceaan als oplossing naar een klimaatneutrale toekomst, technologieën en offshore ontwikkelingen’.
Wat zijn de belangrijkste conclusies uit de break-out sessies? En zijn er specifieke beleidsaanbevelingen naar Europa toe?
Tina: Alle deelnemers waren het eens dat de kennis van de relatie mens-oceaan, zogenaamd ‘ocean literacy’ of ‘oceaangeletterdheid’, een basisvoorwaarde is voor een duurzaam beheer van menselijke activiteiten op zee. Dit start al vroeg op de schoolbanken, maar is ook belangrijk om beleidsmakers en burgers te engageren. Overheden hebben ook een belangrijke rol in deze sensibilisering. Om de blauwe vaardigheden van de toekomst te garanderen, dient ons opleidingsaanbod mee te evolueren. Sociale en digitale vaardigheden worden steeds belangrijker, waar onderwijs moet blijven op inzetten zowel via korte als lange opleidingsprogramma’s.
Met de inzichten en suggesties over blue skills gaan jullie nu aan de slag. Zijn er actiepunten die jullie al kunnen delen met het grotere publiek?
Ann-Katrien: Alle deelnemers zijn het er duidelijk over eens: de uitdagingen zijn enorm en een effectief antwoord kan enkel als we samenwerken in complementariteit. We hebben elkaars aanvullende expertise nodig: de kennis-actoren, de innovatie-actoren, de beleidsinstrumenten op Europees en lokaal niveau, het opleidingsaanbod op korte en lange termijn etc. Om vraag en aanbod beter en scherper op elkaar af te stemmen, is een permanente dialoog nodig tussen deze spelers. In Vlaanderen hebben we alvast een traditie van open samenwerking in de zogenaamde ‘quadruple helix’: overheid, bedrijven, kennisinstellingen, en maatschappelijk middenveld.
“Oceaangeletterdheid vanaf het lager onderwijs en later in opleidingen middelbaar onderwijs zijn van cruciaal belang!”
Evelyn Paredes (Doctoraatsstudent Universiteit Gent)
Tina: Klopt! Als vervolgstap na dit evenement bekijken verschillende deelnemers de mogelijkheden om het bestaande engagement rond oceaangeletterdheid uit te breiden. Zo wordt er nagedacht over een basisopleiding ‘ocean literacy’ voor mariene technici in samenwerking met het Unesco opleidingsplatform ‘Ocean Teacher Global Academy’. Bedrijven, kennisinstellingen en overheid slaan bijvoorbeeld de handen ineen om een praktijkopleiding rond hydrografische metingen aan te bieden aan studenten als deel van hun academische opleiding. Dit soort kruisbestuiving is doelmatig en kostenefficiënt!
De nieuwe podcast ‘The Oceancast’ werd tijdens jullie conferentie gelanceerd. De driedelige podcast mikt op een breed publiek en dompelt de luisteraar onder in de wonderlijke wereld van het marien onderzoek en innovatie voor duurzame ontwikkeling.
Waarom mag ‘The Oceancast’ niet ontbreken in je Spotify-playlist?
Tina en Ann-Katrien: In “The Oceancast” maak je kennis met de uitdagingen van onze oceaan. Het sluit aan bij de drie centrale thema’s van ons evenement: het toepassen van een ecosysteembenadering, de versnelling in de digitale transitie en de rol van de oceaan in een klimaatneutrale blauwe economie. We horen hoe mariene professionals uit verschillende disciplines zich dagelijks inzetten om via onderzoek en innovatie antwoorden te vinden en oplossingen aan te reiken. De podcast spreekt een breed publiek aan en is zeer bevattelijk en helder opgebouwd. Zo hopen we dat iedere luisteraar meer oceaangeletterd wordt.
Beluister de podcast vanaf nu hier op Spotify
Met dank aan Tina Mertens en Ann-Katrien Lescrauwaet van het VLIZ voor hun bijdrage aan dit artikel.
