Matchen de EU-prioriteiten met die van het Vlaamse middenveld en lokale besturen?

Groene transitie 

De groene transitie is tegelijk de topprioriteit én grote bezorgdheid van het Vlaamse middenveld. 

Prioriteit

VLEVA-leden ondersteunen de ambities van de Europese Green Deal en werken mee aan de duurzame omslag. De prioritering en vooruitgang van de groene transitie moet voor hen behouden blijven.  

Ook Von der Leyen zet de Europese Green Deal opnieuw centraal. Zo zullen alle commissarissen moeten bijdragen aan de verwezenlijking van de doelstelling van klimaatneutraliteit tegen 2050 en een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met 55 procent tegen 2030 t.o.v. 1990 (Fit for 55). Dit moet gerealiseerd worden op een manier die eerlijk is, schone groei voor onze economie mogelijk maakt en integraal deel uitmaakt van de industriestrategie. Belangrijk is dat de focus van de Europese Green Deal nu verschuift naar competitiviteit en veiligheid.

Er gaat ook veel aandacht naar schone en betaalbare energie. Daarom komt er een actieplan voor betaalbare energieprijzen, een initiatief voor de uitrol van hernieuwbare energie en energieopslag, een energiepakket voor de burger, een investeringsstrategie voor schone energie en meer. Ook de verdere afbouw en volledige afschaffing van het gebruik van subsidies voor fossiele brandstoffen staat op de Europese agenda. 

Om klimaatneutraliteit te behalen, moet Europa gaan naar een meer circulaire en veerkrachtige economie. De nieuwe Commissie zal bijvoorbeeld een Wet Circulaire Economie lanceren, die de marktvraag naar secundaire materialen en een eengemaakte markt voor afval helpt creëren. Er komt ook een nieuw pakket voor de chemische industrie en nog andere initiatieven. 

Bezorgdheid

Hoewel VLEVA-leden de Europese klimaat- en energiedoelstellingen ondersteunen, maken ze wel enkele kanttekeningen: het belang van haalbare implementatie, respect voor de eigenheid van Vlaanderen, voldoende financiering, de rechtvaardigheid van de transitie en de impact op tewerkstelling en opleiding. 

> IMPLEMENTATIE

Voor het Vlaamse middenveld is er momenteel nood aan focus op een haalbare en coherente implementatie van de Green Deal. Daarvoor is een holistische aanpak nodig: een allesomvattende aanpak over de verschillende beleidsdomeinen heen. Tegenstrijdige doelstellingen, die bijvoorbeeld het verkrijgen van vergunningen bemoeilijken, moeten opgelost worden. 

De nieuwe Commissie volgt deze visie en zal zich richten op de uitvoering van het bestaande wettelijke kader voor 2030 (Fit for 55-pakket) op de meest eenvoudige, eerlijke en kostenefficiënte manier. Om op koers te blijven richting een groene en eerlijke klimaattransitie zal Europa zich onder meer focussen op: 

• Doeltreffend gebruik van de inkomsten uit het emissiehandelssysteem (ETS)

• Uitvoering van het ETS II

• Een eengemaakte CO2-markt

• Een klimaatbeleidskader voor na 2030 

• Een voorstel om de doelstelling van 90 procent emissiereductie tegen 2040 op te nemen in de Europese klimaatwet 

Ook voor Von der Leyen moeten klimaat en economie beter in evenwicht worden gebracht.  Daarom is het recente Draghi-rapport zo van belang. Dat biedt een gezamenlijk plan voor het concurrentievermogen van de EU én het koolstofarm maken van de economie.

Von der Leyen wil hier bovendien ook duidelijk inzetten op een coherent regelgevingskader. Snelheid, samenhang en vereenvoudiging worden belangrijke politieke prioriteiten in alles wat Europa doet. Alle commissarissen moeten oog hebben voor het verminderen van de administratieve lasten en het vereenvoudigen van de uitvoering: minder bureaucratie en rapportage, meer vertrouwen, betere handhaving, snellere vergunningverlening. 

> EIGENHEID VAN VLAANDEREN

Een volgende bezorgdheid van onze VLEVA-leden rond de groene transitie zijn de gevolgen voor een regio als Vlaanderen.  De ‘one size fits all’-aanpak van Europese milieu- en klimaatwetgeving houdt onvoldoende rekening met de eigenheid van Vlaanderen als kleine, dichtbevolkte en sterk geïndustrialiseerde regio. Doelstellingen moeten, volgens het Vlaamse middenveld, in functie van regionale realiteiten opgesteld worden en ook in impactanalyses moet hier aandacht voor zijn. 

In de plannen van de Europese Commissie gaat wel degelijk aandacht naar de verschillende uitdagingen en van regio’s. Von der Leyen benadrukt uitdrukkelijk: “Regio's blijven centraal staan in ons werk.” Van op-maat-regelgeving wordt echter niet expliciet gesproken. 

De noodzaak van een sterk cohesie- en groeibeleid dat gericht is op het ondersteunen van regio's met hun eigen uitdagingen, wordt erkend door de Commissie. In het cohesiebeleid wordt bovendien nauw samengewerkt met nationale, regionale en lokale autoriteiten om het beleid te versterken en te moderniseren. De Commissie tracht dus wel om rekening te houden met de unieke problemen en omstandigheden in verschillende gebieden, bijvoorbeeld dichtbevolkte of geïndustrialiseerde regio's, maar ook plattelands- en kustgebieden.

> FINANCIERING

Er is voldoende financiering nodig voor de groene transitie. Extra verplichtingen rechtvaardigen, volgens het Vlaamse middenveld, aanvullende middelen. Daarom moet Europa de nodige Europese financieringsinstrumenten voorzien, met garanties op een gelijk speelveld en zonder verdere versoepelingen van de staatssteunregels. Daarnaast moet de meerwaarde van de groene transitie en de bijbehorende business case duidelijk zijn, om voldoende particuliere investeringen te mobiliseren. 

In de mission letters en beleidslijnen van de Europese Commissie komt duidelijk naar voren dat er aandacht is voor de financiering van de groene transitie. Een succesvolle overgang naar een duurzame en klimaatneutrale economie vergt niet alleen beleidsveranderingen, maar ook een robuust financieringskader. Er wordt sterk gefocust op het mobiliseren van kapitaal, uit publieke bronnen, private bronnen én nieuwe financiële instrumenten, om de groene transitie te ondersteunen. 

Om het mobiliseren van privaat kapitaal te stimuleren wil de EU de risico's voor investeerders verminderen. Daarnaast wordt gekeken hoe nationaal, privaat en institutioneel kapitaal beter en effectiever benut kan worden voor groene projecten. De EU onderzoekt ook de mogelijkheid om nieuwe eigen middelen te creëren en andere financieringsbronnen te verkennen om gezamenlijke klimaatdoelen te ondersteunen.

Het Innovatiefonds, het Sociaal Klimaatfonds en de Herstel- en Veerkrachtfaciliteit (RRF) zijn van groot belang. Daarnaast wil de EU het Europees Investeringsfonds versterken om sneller groeiende bedrijven te ondersteunen die een positieve impact op de groene transitie kunnen hebben. Ook wordt er gewerkt aan een Europees Concurrentiefonds gericht op innovatie en samenwerking binnen de EU. Dat is belangrijk om te zorgen dat Europa koploper blijft op het gebied van duurzame technologieën.

Ook belastingmaatregelen spelen een belangrijke rol bij het financieren van de groene transitie. De herziening van de energiebelastingrichtlijn en de vergroening van het btw-stelsel helpen om schone technologieën aantrekkelijker te maken voor bedrijven en consumenten. Bovendien worden belastingmaatregelen strategisch ingezet om duurzame investeringen te stimuleren.

De Europese Commissie zal een vereenvoudigd kader voor staatssteun ontwikkelen met behoud van het gelijke speelveld. Von der Leyen erkent dus het belang van een gelijk speelveld, maar vermeldt niet uitdrukkelijk dat Europa de versoepeling van staatssteunregels hiervoor aan banden moet leggen. 

> RECHTVAARDIGE TRANSITIE

De duurzaamheidstransitie moet voor onze VLEVA-leden bovendien een rechtvaardige transitie zijn: haalbaar en betaalbaar voor iedereen. Mensen en organisaties die buitenproportioneel geconfronteerd worden met de gevolgen van de groene transitie, verdienen steun. In overeenstemming met de Europese pijler van sociale rechten zijn rechtvaardigheid en solidariteit belangrijke doelstellingen en beginselen van de Green Deal. Voor het Vlaamse middenveld zijn aspecten van een rechtvaardige transitie: het waarborgen van de continuïteit en economische levensvatbaarheid van activiteiten bij het nastreven van klimaatdoelstellingen én het voorzien in een eerlijke levensstandaard specifiek voor boeren.

Volgens Von der Leyen moet Europa inderdaad zorgen voor een rechtvaardige transitie voor iedereen. Ze benadrukt uitdrukkelijk dat de beginselen van de Europese pijler van sociale rechten in de hele EU nageleefd moeten worden. Er moet zelfs een nieuw actieplan komen voor de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten. 

Voor Europa moeten mensen en hun banen altijd centraal blijven staan in onze sociale markteconomie, zelfs als onze industrieën en economieën evolueren. Er komt daarom een versterkt kader voor een sociale en rechtvaardige transitie, een routekaart voor hoogwaardige banen, een strategie voor intergenerationele rechtvaardigheid en meer.  Ook een eerlijk en voldoende inkomen voor boeren en een versterking van hun positie in de waardeketen staan op de Europese agenda. 

Om buitenproportionele lasten tegen te gaan, gaat ook uitdrukkelijk veel Europese aandacht naar kmo’s. Alle commissarissen moeten inzetten op het verminderen van administratieve lasten en het vereenvoudigen van de uitvoeringen. Er wordt een kmo-check geïmplementeerd en er is een hogere ambitie voor het reduceren van rapportageverplichtingen voor kmo’s.

> IMPACT OP TEWERKSTELLING EN OPLEIDING

Tot slot benadrukt het Vlaamse middenveld de grote impact van de groene transitie op tewerkstelling en opleiding. De transitie zet de krapte op de arbeidsmarkt nog meer op scherp. Ondernemers, lokale besturen en andere organisaties hebben niet de middelen of expertise om individueel het hoofd te bieden aan die impact en problematiek. Volgens onze VLEVA-leden is een gedeelde visie en bijbehorende ondersteuning nodig.  

Von der Leyen erkent dat Europa een radicale verandering nodig heeft in ambitie en actie voor alle vaardigheidsniveaus en voor alle soorten opleiding en onderwijs. Daarom wordt een Unie van Vaardigheden opgericht. Een collectief project waarbij alle belanghebbenden worden betrokken. Die Vaardigheidsunie zal zich richten op investeringen, volwasseneneducatie en levenslang leren, het behouden van vaardigheden en de erkenning van verschillende soorten opleidingen om mensen in staat te stellen in de hele Unie te werken.

In een snel veranderende economie moet Europa beter inspelen op de behoeften van bedrijven. Zo zal er een ruimere financiering voorzien worden zodat het aanleren en heroriënteren van vaardigheden nauwer aansluit op de arbeidsmarkt en meer gericht is op de sectoren die cruciaal zijn voor de twin transition.

Von der Leyen heeft verschillende plannen om de vaardigheidskloof en het tekort op de arbeidsmarkt aan te pakken. Enkele voorbeelden: 

• Verbeteren van de Europese Onderwijsruimte

• Ontwikkeling van een Europese Strategie voor Beroepsonderwijs en -opleiding

• Voorstellen van een Initiatief Overdraagbaarheid van Vaardigheden

• Verderzetting van het Pact voor Vaardigheden voor grootschalige partnerschappen om werknemers bij- en om te scholen

• Ontwikkeling van een Talent Pool om mensen uit derde landen met de juiste vaardigheden voor de EU-arbeidsmarkt aan te trekken aan de hand van legale migratie 

Competitiviteit 

Competitiviteit is volgens veel organisaties uit het Vlaamse middenveld dé uitdaging in Europa. VLEVA-leden worden met verschillende struikelblokken geconfronteerd. We zien dat de nieuwe Europese Commissie deze focus op competitiviteit deelt.

Problematiek

Ondernemers en organisaties worden in Vlaanderen en Europa geconfronteerd met hoge energie-,  grondstof- en arbeidskosten. Talrijke nieuwe verplichtingen brengen bovendien extra financiële en administratieve lasten met zich mee. Dit geldt des te meer voor kmo’s. Nieuwe regelgeving dreigt ook vergunningsproblemen met zich mee te brengen. De eigenheid van Vlaanderen, als dichtbevolkte en tegelijk sterk geïndustrialiseerde regio, voegt hier nog een extra moeilijkheid aan toe. 

Ambities

Deze nieuwe Europese legislatuur moet daarom, volgens het Vlaamse middenveld, streven naar een veerkrachtig, toekomstgericht en concurrentieel Europa op het wereldtoneel. Hierbij moet volgens onze VLEVA-leden aandacht gaan naar: een coherent en voorspelbaar wetgevend kader, een Europese industrie deal, de voltooiing van de interne markt en een krachtdadig handelsbeleid en voldoende focus op digitalisering, onderzoek en innovatie. 

> COHERENT EN VOORSPELBAAR WETGEVEND KADER

Het Vlaamse middenveld wil een coherent en voorspelbaar wetgevend kader. Nieuwe regelgeving mag niet overbodig, onnodig complex of omslachtig zijn. Bij nieuwe regelgeving moet een competitiviteitscheck uitgevoerd worden om internationale gevolgen in kaart te brengen. Correcte impactanalyses moeten bovendien rekening houden met regionale realiteiten en een weloverwogen standpuntbepaling mogelijk maken. Een coherent en voorspelbaar wetgevend kader moet zo ondernemen, ontwikkelen en investeren in Europa stimuleren. 

We zien deze visie terug in de ambities van Von der Leyen om ondernemen makkelijker te maken. Ze duidt zelfs een commissaris voor Economie en Productiviteit, Implementatie en Vereenvoudiging aan. Bovendien moet elke commissaris, over de verschillende beleidsdomeinen en beleidsdoelstellingen heen, ervoor zorgen dat de bestaande regels geschikt zijn voor het beoogde doel. Ze moeten allemaal inzetten op vermindering van de administratieve lasten en vereenvoudiging van de wetgeving. 

Het hele EU acquis wordt onderworpen aan een stresstest. Op basis daarvan zal de Commissie voorstellen doen om wetgeving te vereenvoudigen en te consolideren om overlappingen en tegenstrijdigheden weg te nemen. Ook toekomstige wetgeving moet eenvoudiger en ontworpen met het oog op kleine ondernemingen en in lijn met het principe van subsidiariteit. Rapportageverplichtingen moeten met minstens 25% verminderen en zelfs met 35% voor kmo’s. Er komt een kmo-check en een Competitiveness check. 

Over impactanalyses met regionale finaliteiten spreekt de Commissie niet. Er wordt wel een nieuwe raadplegingsaanpak geïmplementeerd: Reality checks. Daarbij wordt informatie van een selectie van belanghebbenden verzameld om de hindernissen te identificeren waarmee zij worden geconfronteerd bij het implementeren van EU-regels. 

> EUROPESE INDUSTRIE DEAL

Volgens onze VLEVA-leden is er ook nood aan een European Industrial Deal, die complementair is aan de Green Deal, met een specifieke focus op een competitieve Europese industriesector. Er moet met name een uitgebreid actieplan komen om het concurrentievermogen van de industriesector tot strategische prioriteit te verheffen en de voorwaarden te scheppen voor een sterkere business case voor industrie in Europa. Europa moet in dat kader blijven inzetten op industriële innovatie, maar moet ook de industriële productie hier houden. Om een duurzame toekomst voor de industrie in Europa veilig te stellen, zijn doeltreffende en gepaste Europese financieringsinstrumenten nodig. 

De aandacht voor industrie is zeker aanwezig in de plannen van de nieuwe Europese Commissie. Von der Leyen meent dat we een nieuw Europees Welvaartsplan nodig hebben, met onder andere een Clean Industrial Deal voor concurrerende industrieën en hoogwaardige banen in de eerste honderd dagen van het mandaat. De Europese focus moet liggen op het ondersteunen van bedrijven en het scheppen van de juiste voorwaarden. Dit betekent vereenvoudiging, investeringen en het waarborgen van toegang tot goedkope, duurzame en zekere energievoorziening en grondstoffen. 

Er komt een Wet voor de versnelling van de decarbonisatie van de industrie (Industrial Decarbonisation Accelerator Act) om industrieën en bedrijven tijdens de transitie te ondersteunen. Het zal ook de planning, aanbesteding en vergunningsprocedures helpen versnellen. Het Europees Concurrentiefonds voor strategische sectoren is ook nieuw. Europa zal bovendien inzetten op investeringen gericht op Europese nettonulinfrastructuur, industriële decarbonisatie en circulaire economie. 

> INTERNE MARKT EN HANDEL

Daarnaast is een goed functionerende interne markt cruciaal voor de Europese competitiviteit, zegt het Vlaamse middenveld. Die vormt de economische kracht van Europa en moet dus gebruikt en versterkt worden. Een subsidierace tussen verschillende Europese lidstaten is daarvoor nefast. De veerkracht van de eengemaakte markt dient te versterken en technologische en industriële afhankelijkheden moeten aangepakt worden. Een concurrentieel en strategisch handelsbeleid is daarvoor ook van belang, met behoud van onze internationale dynamiek. 

Von der Leyen erkent dat de Europese eengemaakte markt van cruciaal belang is voor ons concurrentievermogen. Daar zit onbenut potentieel. We hebben een nieuw elan nodig om de eengemaakte markt te voltooien in sectoren als dienstverlening, energie, defensie, financiën, elektronische communicatie en digitalisering. Er worden verschillende plannen aangekondigd: de versterking van de Single Market Enforcement Taskforce, een horizontale strategie voor de interne markt, nagaan of een wet ter voorkoming van belemmeringen voor de interne markt nodig is (Single Market Barriers Prevention Act) enzovoort. 

De huidige geopolitieke realiteit vergt ook een nieuw economisch buitenlands beleid. De Europese Commissie zal focussen op de bevordering van de economische veiligheid en de economische positie van Europa en zal de Europese economie assertiever beschermen. Het heersende beginsel moet ‘risicobeperking, geen ontkoppeling’ zijn. Ook in dit kader kondigt Von der Leyen verschillende acties aan.  

De Europese Commissie zal de vrije en eerlijke handelsbetrekkingen met groeicentra en partners over de hele wereld blijven verdiepen, met het oog op wederkerigheid en een gelijk speelveld. Ze zal alomvattende partnerschappen opzetten met een geïntegreerde aanpak, een gedifferentieerde aanpak ondersteunen voor de minst ontwikkelde landen en voortbouwen op de Team-Europa aanpak door benaderingen op elkaar af te stemmen en middelen te mobiliseren. 

> DIGITALISERING, ONDERZOEK EN INNOVATIE

Ook over onderzoek, innovatie en digitalisering zijn de VLEVA-leden duidelijk. Europa moet de investeringspolitiek in onderzoek en ontwikkeling in stand houden om koploper te blijven. Digitalisering en artificiële intelligentie (AI) moeten centraal staan, met garanties voor cybersecurity en een veilige omgang met AI. 

Von der Leyen benadrukt dat ons Europees concurrentievermogen zal afhangen van een nieuw tijdperk van uitvindingen en vindingrijkheid. Onderzoek en innovatie, wetenschap en technologie, moeten centraal komen te staan in onze economie. 

Europa zal daarom zijn onderzoeksuitgaven verhogen om zich meer te richten op strategische prioriteiten, op baanbrekend fundamenteel onderzoek en baanbrekende innovatie, en op wetenschappelijke excellentie. De Europese Onderzoeksraad en de Europese Innovatieraad worden uitgebreid. Er wordt ook een Verordening Europese Innovatie voorgesteld. De EU zal bovendien de voorwaarden creëren waarin onderzoekers kunnen gedijen en inzetten op het aantrekken en behouden van talenten (met o.a. Een versterking van de University Alliances).

De EU wil  een wereldwijde leider in AI-innovatie worden. In de eerste 100 dagen zal de Von der Leyen-Commissie zorgen voor toegang tot nieuwe, op maat gemaakte superrekencapaciteit voor AI-start-ups en de industrie door middel van een AI Factories-initiatief. Er wordt ook een AI-toepassingsstrategie ontwikkeld om nieuwe industriële toepassingen van kunstmatige intelligentie te stimuleren. De Commissie zal een Europese AI-onderzoeksraad oprichten.

Op het gebied van cybersecurity stelt de Europese Commissie hoge standaarden voorop. Het digitaal concurrentievermogen van de EU moet versterkt worden. Een nieuwe investeringsgolf in supercomputers, halfgeleiders, het Internet of Things, genomica en quantumcomputers staat centraal in deze inspanningen. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan een EU-wet voor cloud- en AI-ontwikkeling. Er komt bovendien een verordening voor digitale netwerken om veilige, snelle en betrouwbare connectiviteit in de EU te waarborgen.

Relevante commissies Europees Parlement 

VLEVA-leden identificeerden de parlementaire commissies in het Europees Parlement waarvan de Vlaamse Europese Parlementsleden absoluut lid moesten worden volgens hun organisatie. 

Uit hun antwoorden kon volgende top drie opgemaakt worden:

1. ENVI - Milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid 

1. ITRE - Industrie, onderzoek en energie 

2. TRAN - Vervoer en toerisme 

Maar liefst zes Vlaamse Europarlementsleden zijn nu lid van de ITRE-commissie (tegenover geen enkele in de vorige legislatuur). Daarnaast zetelen vier Vlaamse Europarlementsleden in de ENVI-commissie, waarvan drie als plaatsvervangers. Dit zijn dan ook de twee commissies met de meeste leden (negentig in totaal). Hun prioriteiten zijn dus helder. Ten slotte zetelen twee Vlamingen in de TRAN-commissie. Hierdoor krijgt het Vlaamse middenveld gehoor in het Europees Parlement en ziet het zijn belangrijkste commissies vertegenwoordigd.

Verder stonden ook economie en handel hoog op de agenda van de VLEVA-leden. Drie Vlaamse Europarlementsleden maken deel uit van de commissie INTA - Internationale handel, drie van EMPL - Werkgelegenheid en sociale zaken, één van ECON - Economische en monetaire zaken, één van IMCO - Interne markt en consumentenbescherming en één van BUDG - Begroting. Twee Vlamingen zullen zetelen in de AGRI-commissie - Landbouw en plattelandsontwikkeling.

Lees hier meer over de parlementaire commissies van de Vlaamse Europarlementsleden

Conclusie 

Veel EU-prioriteiten komen overeen met de prioriteiten van het Vlaamse middenveld en lokale overheden. De plannen van de Europese Commissie zijn dus veelbelovend, maar het succes zal uiteindelijk afhangen van de concrete uitvoering van deze Europese plannen en ambities.

Andere prioriteiten 

Voor de blog baseerden we ons op prioriteiten die veelvuldig naar voren werden geschoven door het Vlaamse middenveld. Een ruimer zicht op de verschillende prioriteiten vanuit de verschillende sectoren, invalshoeken en belangen vind je gebundeld in de 'EU-prioriteitennota van het Vlaamse middenveld voor 2024'.

In afwachting van het Commissie-werkprogramma, krijg je al inzicht in de agenda en de prioriteiten van de Europese Commissie voor de komende jaren via: 

• De politieke beleidslijnen van Von der Leyen - zie VLEVA-artikel

• De mission letters van Von der Leyen aan haar kandidaat-commissarissen - zie VLEVA-artikel. 

Europese prioriteiten voor 2024 van het Vlaamse middenveld

Politieke beleidslijnen Europese Commissie - Von der Leyen II

Taken van de nieuwe EU-Commissarissen