15 september 2022 - door Liese Dewilde
Op 7 september presenteerde de Europese Commissie de ‘Europese Zorgstrategie’. Deze strategie moet zorgen voor hoogwaardige, betaalbare en toegankelijke zorg in de hele EU. De strategie moet bovendien de situatie van zowel zorgontvangers als professionele en informele zorgverleners verbeteren.
De Europese Zorgstrategie is een niet-wetgevende communicatie van de Commissie die uitvoer geeft aan enkele beginselen van de Europese Pijler van sociale rechten (gendergelijkheid, evenwicht tussen werk- en privéleven, kinderopvang, steun voor kinderen, langdurige zorg etc.).
Er werd een aanbeveling aan de lidstaten toegevoegd over de herziening van de Barcelona-doelstellingen voor voor- en vroegschoolse educatie en opvang.
Ook in verband met de toegang tot betaalbare en hoogwaardige langdurige zorg werd een aanbeveling aan de lidstaten toegevoegd.
“In de Europese zorgstrategie […] wordt uiteengezet hoe deze uitdagingen doeltreffend en efficiënt kunnen worden aangepakt. Het is tijd om zorg te dragen voor de zorgsector” reageerde Dubravka Šuica, vicevoorzitter voor Democratie en Demografie.
Volgens Nicolas Schmit, commissaris voor werkgelegenheid en Sociale Rechten, “staan de mensen centraal in de Europese Zorgstrategie. De EU erkent de waarde van zorgverlening en deze waarde moet tot uiting komen in betere arbeidsvoorwaarden en hogere lonen.
Kwalitatief hoogwaardige zorgdiensten hebben duidelijke voordelen voor mensen van alle leeftijden. Kinderen hebben zorg nodig voor het ontwikkelen van vaardigheden en competenties. Deelname aan voor- en vroegschoolse educatie heeft een positief effect op hun ontwikkeling en kansen in het algemeen. Tegelijkertijd versterkt kwalitatief hoogwaardige, betaalbare langdurige zorg de positie van ouderen door hen te helpen zelfstandig te blijven en een waardig leven te leiden. Dit is met name van belang in de context van demografische veranderingen. Ondanks de duidelijke voordelen van kwalitatief hoogwaardige zorgdiensten zijn deze voor veel mensen nog steeds niet betaalbaar, beschikbaar of toegankelijk.
De Europese zorgstrategie, in combinatie met de toegevoegde voorstellen tot aanbevelingen van de Raad, helpen de beginselen inzake toegang tot hoogwaardige en betaalbare zorg van de Europese pijler van sociale rechten te realiseren.
Investeren in zorg is belangrijk om talent in de zorgsector aan te trekken en te behouden, de tekorten aan werknemers te beperken en het potentieel van de sector voor de economie en de werkgelegenheid te benutten. Het tekortschieten van de zorgstelsels heeft namelijk een prijskaartje voor de economie en ondermijnt het banenscheppend potentieel van de sector.
Ontoereikende zorgdiensten hebben een extra grote impact op vrouwen. Zij verrichten nog steeds het leeuwendeel van de bijkomende of mantelzorgtaken. Dit heeft invloed op hun mogelijkheden om werk en privéleven te combineren en om betaald werk aan te nemen. Investeren in hoogwaardige zorg moet ervoor zorgen dat de arbeidsparticipatie van vrouwen en de gendergelijkheid toenemen. De loon- en pensioenkloof tussen mannen en vrouwen zou zo ook kleiner worden.
Hoe de Europese Zorgstrategie de situatie voor zorgverleners en zorgontvangers moet verbeteren, krijgt verder vorm in de twee toegevoegde aanbevelingen aan de Raad. Deze bieden beleidskaders voor hervormingen en investeringen op nationaal, regionaal en lokaal niveau. Beide aanbevelingen hebben betrekking op de toereikendheid, de beschikbaarheid en de kwaliteit van de zorg en ook op de arbeidsvoorwaarden van zorgpersoneel. Deze mededeling bevat verdere ondersteunende maatregelen op Europees niveau en een oproep tot actie op nationaal niveau
In 2002 werden de Barcelona-doelstellingen aangenomen door de lidstaten. Deze Barcelona-doelstellingen zijn doelstellingen over voor- en vroegschoolse educatie en opvang met het doel om de arbeidsparticipatie voor vrouwen te verhogen.
De Commissie beveelt nu aan om die Barcelona-doelstellingen te herzien. De Commissie stelt het volgende voor om uiterlijk tegen 2030 te bereiken:
50 % van de kinderen jonger dan drie jaar geniet voor- en vroegschoolse educatie en opvang (in vergelijking met de huidige 33%).
96% van de kinderen tussen drie jaar en de leerplichtige leeftijd geniet voor- en vroegschoolse educatie en opvang (in vergelijking met de huidige 90%). Dit doel werd reeds overeengekomen in het kader van de Europese Onderwijsruimte.
De Commissie beveelt de lidstaten onder meer ook aan om voor betaalbare, toegankelijke en hoogwaardige kinderopvang te zorgen, zowel in stedelijke gebieden als op het platteland en in achterstandsgebieden. De voorgestelde herziening van de Barcelona-doelstellingen voegt ook focus toe op de deelname van kinderen die met armoede of sociale uitsluiting worden bedreigd. Bovendien beveelt de Commissie om naar de tijdsintensiteit (aantal uren dat kinderen in de kinderopvang doorbrengen) te kijken. Er moet lang genoeg voor kinderopvang worden gezorgd om ouders in staat te stellen op een zinvolle wijze betaald werk te verrichten. Lidstaten zouden tot slot genderstereotypen moeten bestrijden en gezinsvriendelijke werktijdregelingen moeten bevorderen zodat kinderzorg gelijk tussen ouders verdeeld kan worden.
De zorgdiensten moeten worden uitgebreid om tegemoet te komen aan de huidige en toekomstige zorgbehoeften. Verbetering van de beschikbaarheid van de zorgdiensten moet hand in hand gaan met verbetering van de kwaliteit, de betaalbaarheid en de toegankelijkheid ervan.
De Commissie beveelt de lidstaten aan om nationale actieplannen op te stellen om de beschikbaarheid, de toegankelijkheid en de kwaliteit van de zorg in de EU voor iedereen te verbeteren. Mogelijkheden zijn:
Zorgen dat langdurige zorg tijdig wordt verleend en alomvattend en betaalbaar is
Het aanbod en de mix van professionele langdurige zorg vergroten en zorgen voor toegankelijkheid voor personen met een handicap
Zorgen voor kwaliteitscriteria en -normen
Steun aan informele verzorgers
Toereikende en duurzame financiering om langdurige zorg te mobiliseren
Om de toegang tot zorg te garanderen, is het ook van belang om de arbeidsomstandigheden van zorgpersoneel te verbeteren en de zorgsector voor meer mensen (vooral mannen) aantrekkelijker te maken. Hiervoor raadt de Commissie het aan om het volgende te doen:
Collectieve onderhandelingen en sociale dialoog bevorderen
Hoogste normen op het gebied van gezondheid en veiligheid op het werk waarborgen
Zorgen voor vervolgonderwijs of -opleiding voor verzorgers
Bestrijden van genderstereotypes en opzetten van voorlichtingscampagnes
Ratificeren en uitvoeren van IAO-Verdrag nr. 189 inzake huishoudelijk personeel
De Commissie zal op haar beurt ook een aantal zaken ondernemen om billijke arbeidsvoorwaarden en opleiding voor zorgpersoneel te bevorderen. De Commissie zal bekijken of het mogelijk is om nieuwe sectorale sociale dialoog voor sociale diensten op te zetten en zal de toepassing van EU-normen met betrekking tot de arbeidsomstandigheden evalueren. De Commissie zal ook de oprichting promoten van een partnerschap voor vaardigheden in het kader van het pact voor vaardigheden voor de sector langdurige zorg. Het zal bovendien projecten en onderzoeken financieren en programma’s van Erasmus+ promoten. Tot slot zal de Commissie ook de toelatingsvoorwaarden en rechten van werknemers in de langdurige zorg uit derde landen in kaart brengen en nagaan of het haalbaar is om op EU-niveau maatregelen te nemen om verzorgers aan te trekken.
Het proces rond de niet-wetgevende communicatie van de Commissie is nu afgerond.
De voorstellen van de Commissie voor aanbevelingen van de Raad zullen door de lidstaten worden besproken met het oog op de goedkeuring ervan door de Raad. Op grond van de voorstellen van de Commissie zouden de lidstaten de Commissie één jaar na de goedkeuring in kennis moeten stellen van de maatregelen die zijn genomen om de aanbevelingen uit te voeren.
De volledige Commissie-communicatie vind je hier. De aanbeveling aan de Raad over de herziening van de Barcelona-doelstellingen kan je hier vinden. De aanbeveling aan de Raad over de toegang tot betaalbare en hoogwaardige langdurige zorg kan je hier vinden.
