02 juni 2023 - door Liese Dewilde
Op 31 mei 2023 presenteerde de Europese Commissie een pakket nieuwe regels om ervoor te zorgen dat kwetsbare volwassenen in grensoverschrijdende gevallen beschermd blijven.
De Commissie publiceerde twee voorstellen: een voorstel voor een verordening voor gestroomlijnde regels binnen de EU en een voorstel voor een besluit van de Raad voor een uniform rechtskader voor de bescherming van volwassenen waarbij niet EU-landen betrokken zijn.
De voorstellen hebben betrekking op volwassenen die wegens een stoornis in of ontoereikendheid van hun persoonlijke vermogens niet in staat zijn hun belangen te behartigen.
Een Europees certificaat van vertegenwoordiging, de bevoegde rechter, het toepasselijke recht en nog veel meer worden geregeld door de voorgestelde regels.
De voorstellen hebben betrekking op ‘kwetsbare volwassenen’. Kwetsbare volwassenen zijn zij die wegens een stoornis of onbekwaamheid van hun persoonlijke vermogens niet in staat zijn hun eigen belangen te behartigen. Deze beperking of onbekwaamheid kan permanent of tijdelijk zijn, van fysieke of psychosociale aard, in verband staan met een leeftijdsgebonden ziekte of als gevolg van een gezondheidstoestand zijn.
Deze volwassenen kunnen in sommige situaties onder een beschermingsmaatregel van een rechtbank of een administratieve autoriteit vallen of ondersteund worden door iemand die zij vooraf hebben aangewezen (via vertegenwoordigingsbevoegdheid) om hun belangen te behartigen. Dit gebeurt om hun bescherming en ondersteuning bij de uitoefening van hun rechten te waarborgen. In bepaalde gevallen kunnen deze kwetsbare volwassenen vooraf aanwijzingen hebben gegeven met betrekking tot hun vertegenwoordiging of medische behandelingen.
Wanneer deze kwetsbare volwassenen zich in een grensoverschrijdende situatie bevinden waarbij meer dan één land betrokken is, zullen de voorstellen van de Commissie voorzien in uniforme regels die in die situaties van toepassing zijn. Tot nu toe bestond er namelijk geen EU-wetgeving die specifiek betrekking heeft op de bescherming van volwassenen in grensoverschrijdende situaties. In dergelijke grensoverschrijdende situaties worden kwetsbare volwassenen echter vaak geconfronteerd met complexe en soms tegenstrijdige regels van het internationaal privaatrecht van de lidstaten. Dit leidt tot rechtsonzekerheid en langdurige procedures.
De Commissie-initiatieven zullen ervoor zorgen dat hun bescherming ononderbroken is over de grenzen heen, en dat, indien zij in één EU-land vooraf hun wil kenbaar hebben gemaakt, deze in alle andere EU-landen wordt geëerbiedigd.
De twee voorstellen zullen het nationale materiële recht van de lidstaten inzake de bescherming van volwassenen (zoals regels betreffende de soorten beschermingsmaatregelen en de gevolgen daarvan, bevoegdheden die een vertegenwoordiger van een volwassene kan hebben en de beperkingen daarvan) niet wijzigen.
De voorgestelde verordening voert een gestroomlijnde reeks regels in die binnen de EU van toepassing zullen zijn. De regels uit het voorstel zouden enkel van toepassing zijn in grensoverschrijdende gevallen.
De regels zouden vaststellen welke rechter bevoegd is, welk recht van toepassing is, onder welke voorwaarden een buitenlandse maatregelen of vertegenwoordigingsbevoegdheid rechtsgevolgen moet krijgen en hoe autoriteiten kunnen samenwerken.
De voorgestelde verordening voorziet daarnaast ook in een reeks praktische instrumenten:
Het faciliteren van digitale communicatie
Het invoeren van een Europees certificaat van vertegenwoordiging, waarmee vertegenwoordigers gemakkelijker hun bevoegdheden kunnen aantonen in een andere lidstaat. Dit certificaat zou aangevraagd kunnen worden door de vertegenwoordiger, Eu-autoriteiten moeten dit certificaat dan verlenen. Het certificaat zou beperkt in de tijd geldig zijn en zou voorzien worden in alle officiële EU-talen.
Het opzetten van onderling gekoppelde registers die informatie zullen verschaffen over het bestaan van bescherming in een andere lidstaat
Het bevorderen van nauwere samenwerking tussen lidstaten.
Het voorstel voor een besluit van de raad voorziet in een uniform rechtskader voor de bescherming van volwassenen waarbij niet-EU-landen betrokken zijn. Het verplicht alle lidstaten om partij te worden (of te blijven voor de reeds aangesloten lidstaten) van het Verdrag van den Haag van 2000 over de bescherming van volwassenen.
Voor het voorstel voor een verordening geldt de gewone wetgevende procedure. Het Europees Parlement en de Raad moeten zich buigen over het Commissievoorstel en hun standpunt hierover innemen. Die standpunten gelden als startpositie van de respectievelijke instellingen om te beginnen aan interinstitutionele onderhandelingen met het oog op een politiek akkoord. De verordening zou van toepassing worden 18 maanden na de vaststelling ervan. Lidstaten zouden vervolgens 4 jaar de tijd hebben om hun communicatiekanalen elektronisch te maken en 5 jaar om een register op te zetten en te koppelen aan de registers van andere lidstaten.
In verband met het voorstel voor een besluit van de Raad moet de Raad dit voorstel goedkeuren. De Raad kan dit pas doen na raadpleging van het Europees Parlement. EU-lidstaten die nog geen partij zijn van het Verdrag van den Haag van 2000 over de bescherming van volwassenen zullen na de goedkeuring twee jaar tijd hebben om aan het besluit van de raad te voldoen en zich bij het Verdrag aan te sluiten.
Je kan de volledige tekst van het Commissievoorstel voor de verordening en het besluit hier onderaan vinden (inclusief bijlages).
Hier vind je de Q&A-pagina van de Europese Commissie over het onderwerp.
