CBAM - Onderhandelingspositie Europees Parlement

23 juni 2022 - door Liese Dewilde

Op 22 juni nam het Europees Parlement het ENVI-rapport aan over het mechanisme voor koolstofcorrectie aan de grens, ook wel CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) genoemd. De plenaire vergadering nam het standpunt aan met 450 stemmen voor, 115 stemmen tegen en 55 onthoudingen.

  • Het Europees Parlement stelt een uitbreiding van het toepassingsgebied voor en wilt een snellere uitvoer van het mechanisme.

  • De geïnde bedragen zouden naar het EU-budget gaan én er wordt een gecentraliseerde EU-autoriteit opgericht.

  • Dit akkoord van de plenaire vergadering van het Europees Parlement geldt nu als onderhandelingspositie om met de Raad aan interinstitutionele onderhandelingen (trilogen) te beginnen.

CBAM maakt deel uit van het Fit for 55-pakket dat ervoor moet zorgen dat de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met minstens 55% moet verminderen.

Wereldwijde koolstofuitstoot verminderen en voorkomen van koolstoflekkage

De EU doet inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen in Europa te beperken. Daarom wil het ook vermijden dat deze inspanningen teniet worden gedaan door de invoer van producten die zijn vervaardigd in niet-EU-landen met een minder ambitieus klimaatbeleid. Het mechanisme voor koolstofcorrectie aan de grens is erop gericht om – met inachtneming van de internationale handels­regels – de invoer van koolstof­intensieve producten te beperken. Dit mechanisme heeft bovendien de belangrijke doelstelling om koolstoflekkage te vermijden. Dit is het voorkomen dat de productie of de invoer van koolstof­-intensieve producten wordt verplaatst naar landen met minder klimaatambities.

Het mechanisme werkt aan de hand van de verkoop van CBAM-certificaten, afhankelijk van de mate van koolstofintensiteit van productie. Wanneer men vanuit niet-EU landen wil exporteren naar de EU, moet men CBAM-certificaten kopen vooraleer producten op de Europese markt kunnen komen.

Ruimer toepassingsgebied en snellere uitvoering

De Commissie stelde voor dat CBAM betrekking zou moeten hebben op de volgende sectoren: cement, aluminium, meststoffen, productie van elektrische energie, ijzer en staal. Het Europees Parlement gaat echter verder. Ook organische chemicaliën, kunststoffen, waterstof en ammoniak zouden onder het toepassingsgebied moeten vallen. Bovendien willen de Europarlementariërs ook dat indirecte emissies onder de regels vallen. Dit zijn emissies die voorvloeien uit de door de fabrikanten gebruikte elektriciteit. Dit zou de CO2-kosten voor de Europese industrie beter weergeven.

Eén van de grootste struikelblokken in het CBAM-dossier is altijd de timing geweest. Dit komt onder andere door de samenhang tussen CBAM en ETS (emissions trading system). De gratis verlenging van emissierechten (free allocation of ETS allowances) binnen het ETS-systeem is momenteel het Europese mechanisme om koolstoflekkage te vermijden. Dit huidige mechanisme wordt op termijn vervangen door CBAM, aangezien ze hetzelfde doel van koolstoflekkage vermijden nastreven. CBAM zal geleidelijk worden ingevoerd terwijl de kosteloze emissierechten in de onder CBAM vallende sectoren geleidelijk worden afgeschaft. Over de timing van de uitfasering van gratis verlenging van emissierechten was veel discussie. Het Europees Parlement beklemtoont in haar tekst dat samenhang tussen CBAM en ETS essentieel is om de beginselen van de Wereldhandelsorganisatie te eerbiedigen en protectionisme en misbruik te vermijden.

CBAM zou van toepassing zijn vanaf 1 januari 2023, met een overgangsperiode tot eind 2026. Het Parlement is van mening dat CBAM voor de bovengenoemde sectoren de gratis ETS-toewijzingen volledig moet vervangen tegen 2032. Exporteurs zouden nog gratis toewijzingen kunnen krijgen volgens dit systeem: 100% in 2023-2026, 93% in 2027, 84% in 2028, 69% in 2029, 50% in 2030 en 25% in 2031. Tegen 2032 moeten gratis rechten in het kader van de ETS volledig zijn afgeschaft, om dubbele bescherming tegen koolstoflekkage te vermijden.

Geïnde bedragen voor het EU-budget en een gecentraliseerde CBAM-autoriteit

De bedragen die geïnd worden met de verkoop van CBAM-certificaten moeten volgens het Europees Parlement naar de EU-schatkist gaan. Wel moet een gelijk bedrag uit het EU-budget gaan naar het ondersteunen van de groene overgang in de minst ontwikkelde landen. Het moet hen helpen om hun verwerkende industrie koolstofarm te maken.

Het is bovendien nodig dat er een gecentraliseerde CBAM-autoriteit komt in de EU. Een dergelijke gecentraliseerde autoriteit moet zorgen voor meer efficiëntie, transparantie en kostenefficiëntie dan 27 verschillende nationale autoriteiten. Dit zou ook forum-shopping vermijden, waarbij niet EU-landen hun producten op de Europese markt willen krijgen via de EU-lidstaat met de minst strenge autoriteit.

Op naar trilogen

Zowel de Raad als het Europees Parlement hebben nu een standpunt bereikt over CBAM waarmee ze in trilogen zouden kunnen stappen. De Raad nam namelijk al op 15 maart 2022 diens general approach aan. Wel heeft de Raad toen een aantal struikelblokken die te maken hebben met het CBAM-dossier onbehandeld gehouden. Toen werd meegedeeld dat de Raad nog vorderingen moest maken over een aantal kwesties die nauw verbonden zijn met CBAM, alvorens het over CBAM zelf zou beginnen onderhandelen.

Het is voorlopig afwachten wanneer trilogen juist zouden starten. Dit beloven geen eenvoudige onderhandelingen te worden, aangezien de standpunten van de Raad en het Europees Parlement behoorlijk ver uit elkaar liggen.

De volledige onderhandelingspositie van het Europees Parlement kan je hier vinden.